دُرفک، جان گیلان است، نگهبان این مرز و بوم. شناخته‌شده‌ترین و معروف‌ترین کوه گیلان. ساده‌ترین مردمان این سرزمین هم این کوه را می‌شناختند و می‌شناسند. دُرفک پشت به تمدن دیلمان دارد و پهلو به مارلیک زده. نشانه و جهت‌یابی و قبله‌نمای مردمان این سرزمین بوده‌است. از دیرباز تاکنون. علی‌رغم نبود ارتفاعِ زیادِ آن، قرارگیری بلافصلش در جوارِ جلگۀ پَستِ مرکزِ گیلان، آن‌را به یکی از پُراُبهت‌ترین چشم‌اندازهای جغرافیایی ایران تبدیل کرده است. دُرفک از بسیاری نقاط جلگۀ مرکزی، شرق و غربِ میانه گیلان دیده می‌شود.از جغرافیای دیلمان، سیاهکل، رودبار، رشت، لاهیجان، لنگرود، رخِ زیبای دُرفک این شکوهِ مانا، برای مردمان گیلان دل‌ربایی می‌کرده است. دُرفک نماد گیلان است، نه فقط نماد مردمان کوهستانی دیلمان و رودبار، بلکه نماد تمامی مردم جلگه‌نشین آن.

او مرا فرا ‌خواند و طنابش را به سوی من رها کرد. خود را به سوی او می‌کشانم و او به فراخواندن نام من ادامه می‌داد، طناب پاره شد... . سیّاره‌ها و ستاره‌ها تنها سرگرمی‌اش بودند. خورشید را می‌چرخاند و با نور آن بازی می‌کرد. زمانِ عروسک‌بازی بود، پس به سراغ زمین آمد و با آدم‌ها بازی کرد. یکی را می‌میراند و دیگری را قهرمان داستانش می‌کرد و اگر زیاد با آن سرگرم می‌شد، زمین می‌لرزید. در آخر به پرسش‌ها رسیدگی کرد و با زمین خداحافظی کرد. نوبت آن رسیده بود تا سراغ جهان‌های تیله‌‌‌ای دیگر برود. ناگهان تیله‌ای از دستش افتاد و شکست. باید از نو تیله‌ای می‌ساخت. او مرا فرا خواند و طنابش را به سوی من رها کرد. خود را به سوی او می‌کشاندم و او به فراخواندن نام من ادامه می‌داد... طناب پاره شد... .

رمانِ «دفتر‌چه‌های مرد کتابفروش» روایت بخش تاریک زندگی و حکایت ظلم و نابرابری موجود در آن است؛ روایت سرگذشت انسان‌هایی به حاشیه رانده‌شده که نویسنده در طی آن، مفاهیمی چون عشق، هراس، قتل، فقر و فساد را در روایت خود، گرد هم آورده است. رمان در شکاف‌ میان طبقات مختلف جامعه نفوذ می‌کند و با کنار زدن نقاب‌ها و پرده‌ها، زشتی‌های موجود در لایه‌های زیرین آن را عیان می‌کند. «از روی آینه دستشویی بخار را کنار زدم و به صورتم نگاه کردم. تنهایی، اثرش را روی چهره‌ام گذاشته بود. تنهایی یک زندان خودخواسته است که در آن روح ما پژمرده می‌شود و مثل درختانی می‌شویم که با آبِ شور آبیاری شده باشند. از دستشویی که بیرون آمدم احساس کردم دیوارها دارند به سمت من می‌آیند و همه‌چیز دارد کج می‌شود. تلویزیون، لپتاپ، فنجان قهوه و حتی دفتر ناردا. حالت وحشتناکی از خفگی به سراغم آمد که قابل تحمل نبود. لباس‌هایم را پوشیدم و با کنار گذاشتن همۀ شخصیت‌هایی که در جلدشان فرورفته بودم، از خانه بیرون آمدم.»

مورچه‌های بال‌دار از حاشیه‌ی تصویر زن می‌گریزند. زن با سایه‌ی كوچكش، بی‌آن‌كه هیچ طرحی از چهره‌اش پیدا باشد، هم‌چنان در متن خاكستری کتاب ایستاده ‌است. وقتی فكر می‌كنم او همیشه آن‌جا خواهد ایستاد، غمناك می‌شوم. دلم می‌خواهد دست‌هایش را كه زیر لباس بلندش پنهان مانده بگیرم. قدم‌‌زنان برویم باغ شقایق، پشت سروهای خمره‌ای بنشانمش. برگردم و مثل حالا كه قرص‌ها تأثیر خود را می‌گذارند به خواب‌هایم بگریزم. در فاصله‌های كم و زیادشان بی‌هوش تاب بخورم و فكر كنم تا آن‌موقع حتماً مردی خواهد آمد و در یك صبح روز هفتم، پشت سروهای خمره‌ای، زن را پیدا خواهد كرد.

‌اين واژگان «در رُو»هاى من بوده‏‌اند. بى‌‏بيش و كم. همين. ادعاى ديگرى نيست: فرار به جلو. به زندگى؛ از راه شعر: پاسخ‌‏هايى شخصى به مسئله‌ی وجود: اخذ تصميم ميان مرگ و زندگى. آنگاه كه مى‏‌بايد به «هنگام» با شما در ميان مى‌‏گذاشتم؛ نشد؛ نتوانستم؛ و... از همين رو مى‏‌بايد خود را و خواننده را مجاز بدانم كه اين‏‌ها را ورق‏‌ها و فرصت سوخت‌ه‏اىی بدانيم كه در بهترين شكلش بتوانم آرزو كنم اين نوشته‏‌ها استحقاق آن را داشته باشند كه «بشنوند» نه اينكه چيزى بگويند. گفتنى‏‌ها را به بهترين شكل، زندگى گفته است.

در آن سوى اين رودخانه هم كسى تور خالى‌‏اش را از آب مى‌كشد در آن سوى اين آب‏‌ها هم زمين مى‌لرزد در آن سوى اين كوه‌ها هم كسى با سنگ‌‏ها سخن مى‌گويد در آن سوى اين ديوارها هم كسى ديوار مى‌كشد در آن سو هم شعر، شاعر را كشته است در آن سو هم... اما در آن سوى اين مرزها هم همين آفتاب در همين آسمان مى‌‏چرخد و گاه: مى‌درخشد... و روياها يكى‌ست بى‌‏پناهى وطن ندارد: دنيا خانه‌ی من است.

آنچه امروز پیرامون‌مان جاری است، بحران «معنا» است. روزگاری دراز، در مراودات اجتماعی و سیاسی خود، همگان از همان فرهنگ لغت جلد چرمی قدیمی بهره می‌گرفتیم که بیشتر واژگان آن، پس از دورۀ جنگ سرد گردآوری شده ‌بود. آنقدر به استفاده از این فرهنگِ سنگین و قطور به‌عنوان کتاب مرجع خو گرفته بودیم که دیگر نیازی به جستجوی واژگان دَم‌دستی احساس نمی‌کردیم، با این فرض که از پیش، معنای آن کلمات را خوب می‌دانیم. به‌ناگاه بادی شدید شروع به وزیدن می‌کند و برگستان کتاب را به آشوب می‌کشد. شمعی فروزان در کنار کتاب قرار دارد. و در یک آن، از وزش باد سرنگون می‌شود. آتش به جانِ فرهنگ می‌افتد. به نجات فرهنگ برمی‌خیزیم، اما افسوس، بسیاری از اوراق آن به خاکستر مبدّل شده‌اند. باید فرهنگ را بازنویسی کنیم، کاری که محتاجِ بازتعریف بسیاری از مفاهیم ذهنی‌مان است. اما سخت‌ترین کار، یافتن معنای سهل‌ترین کلمات است.

می‌شود نگاه نکنی؟ می‌شود همین‌گونه بمانی و اما نگاه نکنی! مثل سرسبزیِ منجمدِ ایتاکا مثل پیداشُدِ خیابانِ معنای کلمه‌‌ی محو مثل گفتنِ - از لنز خوشم نمیاد نزن نگفته‌ای!؟ کسی نبود!؟ ای شبِ محاق.

ترانه‌ها و تصنیف‌های کتاب اوخان، خاطرۀ جمعی اغلب مردمان گیلک‌زبانِ است. مجموعه‌ای جذاب و دلنشین از سروده‌های گیلکیِ جهانگیر سرتیپ‌پور، هنرمند، پژوهشگر و سیاستمدار پرمایۀ گیلانی که از نوجوانی تا پیرسالی سری پرشور داشت و کارهای نمایان و برجستۀ فراوان کرد. تصنیف‌های این مجموعه اغلب بر روی آهنگ‌های غربی و روزِ اروپا در آن دوران سروده شد و خوانندگان نوگرایی چون فهیمه اکبر، احمد عاشورپور و محمد نوری آن‌ها را خوانده‌اند.

مرا برد سمت بیشه‌های تمشک. از تمشک‌ها چیدیم و خوردیم و با خارهایش دست‌وپایمان را زخم‌وزیل کردیم. غروب که برگشتیم چند خار رفته بود توی پایم و شل می‎‌زدم. روی ایوان نشستیم. پایم را گذاشت روی زانوهایش و با موچین شروع کرد به درآوردن خارها. نگاهش کردم و همان لحظه دلم برایش تنگ شد، خیلی خیلی تنگ.

گريه نکن! اشک بر گونه‌‏هايت خواهد خشکيد و تو نمى‏‌توانى آن‏‌ها را پاک کنى. اين‏قدر بى‌‏دريغ اشک نريز! تو ديگر سال‌ها وقت دارى که روبه‌‏رويم بنشينى و نگاهم کنى. گاهى بخنديم، گاه فرياد بزنيم، گاه نعره بکشيم. هاى و هوى کنيم و پر شويم از غبار. مى‌‏توانى هر لحظه را هزاران بار مرور کنى، هر بار به ابتدا بازگردى؛ روزها و روزها و شب‏‌ها به همه‌چيز فکر کنى، به هر چيز خيره شوى، به لحظه‌‏هاى گمشده و خاطرات از ياد رفته‌‏ات، و سپرى شدن روزهاى بى‌‏انتها در اين آغوش سنگى ديوار.

کتاب «گیلانِ عصر قاجار در عکس‌های دیمیتری اِرماکف»، دربرگیرندۀ مجموعۀ 246 قطعه عکس از چشم‌اندازهای گوناگون سرزمین گیلان است. این عکس‌ها توسط عکاس نامدار گرجی – دیمیتری ارماکف – طی سه سفر به گیلان در اواخر عصر قاجار برداشته شده است. عکس‌های این مجموعه که از آرشیو موزۀ ملی گرجستان و چند آرشیو خصوصی فراهم آمده است، برای نخستین‌بار چشم‌اندازهایی شگفت از تاریخ گیلان را از منظر مردم‌شناسی، صنایع، معماری، مشاغل، راه‌ها و پرتره‌ها پیش روی بیننده قرار می‌دهد.