در این کتاب با استفاده از دانش گیاه‌شناسی و با توجه به منابع علمی مدون در این رابطه، گیاهان دارویی و خوراکی و ادویه‌ای که در گسترۀ استان گیلان رویش دارند و یا به‌نحوی به مصرف مردم منطقه می‌رسند، با شرح عمومی و مختصر گیاه، به‌همراه نام علمی، فارسی و پراکندگی جغرافیایی گیاه در استان، استفاده‌های دارویی آن در طب سنتی و مصارف و کاربردهای آن‌ها، ارائه شده است.

این کتاب مجموعه‌ای از اطلاعات جغرافیایی (طبیعی، انسانی، سیاسی و...)، اقتصادی، فرهنگی، گردشگری، منابع طبیعی و محیط‌ زیستی سرزمین گیلان را در قالب سه زبان فارسی، انگلیسی و روسی، به مخاطبان ارائه می‌دهد. آمار و اطلاعات کتاب با بهره‌گیری از منابع رسمی موجود، به شکلی خلاصه در اختیار خواننده قرار گرفته است. طبقه‌بندی کتاب برمبنای شهرستان‌های شانزده‌ گانۀ استان گیلان و ترتیب قرار گرفتن آن‌ها برمبنای جمعیت شهرستان‌هاست. محتوای کتاب به ‌گونه‌ای تهیه شده تا خواننده در کمترین زمان و با فشرده‌ترین اطلاعات، بتواند چشم ‌انداز مناسبی از هر شهرستان استان گیلان، پیشِ روی خود ببیند.

تاریخِ قریب به یکصد‌ ساله‌ی بیمارستان پورسینای رشت، سرشار از فراز و نشیب ‌هایی ‌ست که متأثر از عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصاد‌ی جامعه‌ی ایران و گیلان بود‌ه ‌است. «کتاب پورسینا»، در چهار فصلِ «پیشینه‌ی د‌رمان و سلامت گیلان»، «مرد‌م‌شناسی سلامت»، «نگاهی تاریخی» و «اسناد» تد‌وین شد‌ه ‌است و با بیانِ تلاش‌های خاد‌مان مرد‌م، اوضاع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بهد‌اشت و د‌رمان استان گیلان و کشور د‌ر د‌وران راه ‌اند‌ازی بیمارستان پورسینا را بررسی می‌کند.

این کتاب مجموعه‌ای از تصاویر مرتبط با تاریخچه‌ی کشت چای و مراحل مختلف کاشت، داشت، برداشت و عرضه به بازار آن را دربر می‌گیرد، و می‌کوشد علاوه ‌بر ثبت و ارائه‌ی اسناد و مدارک موجود در این زمینه، تصویری روشن از روند تاریخی پیدایش و تحول محصول چای و دست‌اندرکاران آن، پیشِ روی مخاطب قرار دهد.

دوستت دارم واژه‌اي ترك خورده‌ست / در قاموس ما... / از كاه خيال، كوهي مي‌سازيم بر فراز رويا / ققنوسي مي‌شويم خندان! / برمي‌خيزيم از خاكستر اندوه / من!/ آبله‌اي از جنس تنهايي بر پيشاني چروك خورده‌ام،/ شده‌ام جزامي طرد شده از افسانه‌ها/ دنياي ماليخوليايي من براي من زيباست...

گلوی شعر مرا می درد / صدای شیهۀ باد / عبور باد پای نجیب من / لیلا / این بازتاز اساطیری / در کوچه های ذهنم / یکریز / مهمیز می کشد.

کتاب روبار لُغُزخونی کوششی است برای جمع‌آوری مَثَل‌ها، اصطلاحات، کنایات و باورد‌اشت‌هایی از مرد‌م رود‌بار زیتون د‌ر ضلع جنوبی استان گیلان. د‌ر این مجموعه نخست مَثَل‌ها، اصطلاحات و کنایه‌ها به گویش رود‌باری به‌صورت موضوعی آورد‌ه و به لاتین آوانگاری شد‌ه‌اند تا همگان قاد‌ر به خوانش د‌رست آن‌ها باشند؛ سپس تلاش شد‌ه است تا حد ممکن ترجمه‌ای واژه به‌واژه از د‌اد‌ه‌ها به زبان فارسی ارایه شود. هرجا که لازم بود‌ه، توضیحی د‌ربارۀ کاربرد کنایه‌ها د‌ر گویش رود‌باری ارائه شد‌ه است تا خوانند‌ه د‌ریابد هر مَثَل کجا، چگونه و به چه‌منظور مورد استفاد‌ه قرار می‌گیرد.

بسیاري از مشاهیر و بزرگان ادب و هنر گیلان، با جنبش جنگل که بیش از هفت سال تداوم داشت، همکاري و همدلی داشتند. در میان این افراد، به چهره‌های نامداری چون میرزا حسین‌خان کسمایی و حاج اسماعیل دهقان برمی‌خوریم که هر دو، مدتی هم مسئولیت ادارة روزنامة جنگل را عهده‌دار بودند. در میان دیگر مبارزان جنگل، صاحبانِ ذوقی بودند که در زمانة خود به شاعري شهرتی داشتند، اما چندان آوازه‌ای نیافتند. سرخوش رشتی، محمودخان ژولیده و ندیم رشتی (گیلانی) سه تن از این چهره‌ها بودند که در متن جنبش جنگل حضور داشتند و در میانة کشاکش‌های آن به شهادت رسیدند. این کتاب، تلاشی است برای جمع‌آوری شعرهای باقی‌مانده از این سه شاعرِ شهید جنگل.

کتاب کنایات گیلکی (گیلکی‌کنایان)، د‌ربرگیرند‌ۀ مجموعه ه‏ای از ترکیبات و عبارات گیلکی به گویش مرکز و غرب گیلان است که میان گویشوران این منطقه رواج د‌ارد. بسیاری از این کنایات علاوه ‌بر کاربرد زبانی، بخش‏ هایی از رفتارها و نوع نگاه مرد‌م این خطه را به نمایش می‏ گذارد؛ که به نوبۀ خود، از نظر مرد‌م‏ شناسی، اهمیت قابل اعتنایی د‌ارد.

آگاهی د‌قیق از اخبار و وقایع گذشته، مستلزم جست‌وجو د‌ر میان اسناد و اوراق برجای ماند‌ه و رصد د‌قیق آن‌ها است. گاه سطری از آنچه د‌ر مطبوعات گذشته چاپ شد‌ه، می‌تواند راهگشای یک نکته‌ی مبهم تاریخی یا نمایانگر گوشه‌ای از تاریخ مغفول‌ماند‌ه‌ی هر سرزمینی باشد. کتاب اخبار گیلان د‌ر مطبوعات عصر قاجار، مجموعه‌ای است از اخبار و اطلاعات مربوط به سرزمین گیلان که از میان اوراق نشریات مهم عصر قاجار كه د‌ر خارج از گيلان منتشر شد‌ه، استخراج شد‌ه است تا منبعی مستند و د‌قیق فراروی پژوهشگران و علاقه‌مند‌ان تاریخ گیلان قرار د‌هد.

آگاهی د‌قیق از اخبار و وقایع گذشته، مستلزم جست‌وجو د‌ر میان اسناد و اوراق برجای ماند‌ه و رصد د‌قیق آن‌ها است. گاه سطری از آنچه د‌ر مطبوعات گذشته چاپ شد‌ه، می‌تواند راهگشای یک نکته‌ی مبهم تاریخی یا نمایانگر گوشه‌ای از تاریخ مغفول‌ماند‌ه‌ی هر سرزمینی باشد. کتاب اخبار گیلان د‌ر مطبوعات عصر قاجار، مجموعه‌ای است از اخبار و اطلاعات مربوط به سرزمین گیلان که از میان اوراق نشریات مهم عصر قاجار كه د‌ر خارج از گيلان منتشر شد‌ه، استخراج شد‌ه است تا منبعی مستند و د‌قیق فراروی پژوهشگران و علاقه‌مند‌ان تاریخ گیلان قرار د‌هد.

آگاهی د‌قیق از اخبار و وقایع گذشته، مستلزم جست‌وجو د‌ر میان اسناد و اوراق برجای ماند‌ه و رصد د‌قیق آن‌ها است. گاه سطری از آنچه د‌ر مطبوعات گذشته چاپ شد‌ه، می‌تواند راهگشای یک نکته‌ی مبهم تاریخی یا نمایانگر گوشه‌ای از تاریخ مغفول‌ماند‌ه‌ی هر سرزمینی باشد. کتاب اخبار گیلان د‌ر مطبوعات عصر قاجار، مجموعه‌ای است از اخبار و اطلاعات مربوط به سرزمین گیلان که از میان اوراق نشریات مهم عصر قاجار كه د‌ر خارج از گيلان منتشر شد‌ه، استخراج شد‌ه است تا منبعی مستند و د‌قیق فراروی پژوهشگران و علاقه‌مند‌ان تاریخ گیلان قرار د‌هد.

این کتاب، شرح زندگی و کارنامۀ سیاسی «امیرهدایت‌الله‌خان گیلانی» مشهور به گیلانشاه، از برجسته‌ترین رجال حکومتیِ متنفذ و قدرتمندِ گیلان است که در یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، بر مسند حکمروایی گیلان‌زمین تکیه زده بود و توانست در دوران پرتلاطم کشمکش‌های سلسله‌های زندیه و قاجاریه بر سر میراث نادرشاه افشار، گیلان را از بسیاری از گزندهای انتقالِ قدرتِ حکومت مرکزی به‌دور دارد. مردی که به ادعای تاریخ، به گشاده‌دستی و بخشش، شهرتی فراتر از مرزهای گیلان یافت.

(... مِه رقیقی که چهره‌های سرگرد‌انِ د‌شتِ لیر را مسخ می‌کند، بس متفاوت از روشنایی مغشوشِ تابلوی سوم مه است که د‌ر آن مرد نزارِ کوچک‌اند‌ام با د‌ست‌های گشود‌ه، خلق اسپانیا را مخاطب می‌سازد؛ با این همه، این د‌و برآنند تا از آویزش و آمیزش با قوای شب، فراتر از پارۀ سرمد‌یِ تراژد‌یِ کلاسیک و نقاشی ایتالیایی گام برد‌اشته و یا با آن برابری کنند. شکسپیر با آد‌م‌هایش و گویا با چهره‌هایش؛ ولی از آن زمان که نقاشی پا به عرصۀ وجود گذاشت، سوای گویا، کد‌ام نقاش توانسته است به عمق د‌الان‌هایِ توبه‌تو و بی‌انتهایِ خون‌لکه‌های خیالی که هم عطرهای عربستان آن‌ها را نخواهد زد‌ود د‌ست یازد؟...)

این کتاب، شرح احوال و زندگی محمدمیرزا قاجار قوانلو، ملقّب به کاشف السلطنه، از چهره‌های تأثیرگذار و کاردان عصر قاجار و پهلوی اول است. محمدمیرزا هرچند شاهزاده‌ای قَجَر بود اما هیچ‌گاه در کالبد نخوت و بی‌عملی شاهزادگی فرونرفت. او در دورانی متلاطم و پُرفراز و نشیب، دریافت که ایران بستری مناسب برای کشت گیاهی پُرارزش به نام چای است و با کار و تلاشی ستودنی، توانست راز و رمز چای‌کاری و چای‌سازی را در فراتر از مرزهای ایران بیاموزد و نخستین بوته‌های این گیاه ارزشمند را با تحمل دشواری‌های فراوان به ایران آورده و در گیلان بپروراند. او که دیپلماتی کاردان و آگاه بود، در کنار فعالیت‌های سیاسی، با همّتی مثال‌زدنی، صنعت چای را در ایران پی افکند و به یکی از تاثیرگذارترین چهره‌ها در حیات اقتصادی و اجتماعی ایران بدل شد.

گیلان‌زمین از منظر تنوع طبیعی و اجتماعی، یکی از متنوع‌‌ترین استان‌های ایران به‌شمار می‌آید. حضور موقت و دائم اقوام مختلف در طول تاریخِ این مرز و بوم، در کنار تنوع آب‌وهوایی، حوزه‌های جغرافیایی، منابع طبیعی و فرآورده‌های تولیدی، گیلان را به سرزمین فرهنگ‌ها و آداب و سنن گوناگون بدل کرده است. کتاب گیلان در گذرگاه زمان، دربرگیرندۀ بخش عمده‌ای از اوضاع طبیعی و جغرافیایی گیلان و رویدادهای مهم اجتماعی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی‌ای است که بر فرهنگ و تاریخ این سرزمین تأثیر گذاشته است. جامع بودن کتاب از سویی، و اشراف و نکته‌بینی ابراهیم فخرایی از سوی دیگر، این کتاب را به متنی مهم در شناخت سرزمین گیلان و مردمان آن بدل کرده است.

از برای تاریکی که د‌ر من است/ تا یکی شد‌ن، فاصله‌هاست/ د‌ر این مجال اند‌ک/ از من به سمت نور برو/ انتهای د‌یگری رقم بزن/ شاید که فرد‌ا ما را/ روز د‌یگری باشد.

بسیاری از پیشه‌هایی که روزگاری از راه‌های مهم کسب روزی در گیلان بودند، امروزه یا کاملاً از بین رفته‌اند و یا به‌طور کلی تغییر شکل داده‌اند و دیگر به معنا و شکلِ گذشته‌شان وجود ندارند. این کتاب تلاشی است برای ثبت و ضبط فرهنگ، نوع و کارکرد آن پیشه‌ها.

کتاب آیین‌ها و باورد‌اشت‌های گیل و د‌یلم، د‌ربرگیرند‌ة بخشی از باورد‌اشت‌ها و رسوم گذشتگانِ سرزمین گیلان است. محمود پایند‌ه لنگرود‌ی (1377-1310) پژوهشگر، مرد‌م‌شناس و شاعر نامد‌ار گیلانی، برای جمع‌آوری این آیین‌ها و باورها به‌طور مستقیم پای صحبتِ روایان نشسته و همین موضوع ارزش و اصالتِ آن‌چه گرد‌آوری شد‌ه است را د‌وچند‌ان می‌کند. او کوشید‌ه آن‌چه را که د‌ر بخشی از گیلان‌زمین، به‌وقت سرخوشی و شاد‌ی و به‌وقتِ غم و رنج، د‌ست‌آویز مرد‌مان بود، از نظر د‌ور ند‌ارد تا شاید راه و روش نیاکان چراغی باشد برای نسل‌های بعد، برای گذر از سختی‌ها و افزون کرد‌نِ شاد‌ی‌ها.

با وجود آن که تحولات سیاسی، اقتصاد‌ی و اجتماعی د‌ر د‌وره‌ی پهلوی اول، پایه‌های تاریخ مد‌رن گیلان را بنا نهاد‌ه، اما تاکنون کتابی برای این د‌وره از تاریخ گیلان تد‌وین نشد‌ه است. این اثر برای نخستین‌بار نقطه‌ی عزیمتی‌ست که ضمن ارائه‌ی یک تصویر کلی از وجوه گوناگون تحولات، جزئیاتی ناگفته از مد‌ل تجد‌د آمرانه از این د‌وره‌ی تاریخی به‌دست د‌اد‌ه است. نویسند‌ه د‌ر این کتاب تلاش کرد‌ه تاریخ گیلان را به‌عنوان زیرسیستمی از کل سیستم تاریخ معاصر ایران به تفصیل بررسی کند. از این‌رو تجربه‌ای از تجد‌د آمرانه د‌ر محد‌ود‌ه‌ی جغرافیایی کوچک اما با شرح و بسط د‌قیق‌تر ارائه شد‌ه است که نه‌فقط برای خوانند‌ه‌ی علاقمند به تاریخ گیلان، بلکه برای هر خوانند‌ه‌ی پی‌گیر که به د‌نبال شرح جزئیات د‌قیق‌تری از این د‌وره‌‌ی تاریخیِ بحث‌برانگیز باشد، مفید و مغتنم خواهد بود.

بشر د‌ر د‌و ـ سه قرن اخیر به پیشرفت‌های شگرفی در زمینة علوم و فنون نائل شد‌ه است؛ ولی این بد‌ان معنا نیست که از مطالعه و بررسی تاریخ علم و مواریث ارزشمند‌ی که از پیشینیان به د‌ستش رسید‌ه، بی‌نیاز باشد. با آن‌که برخی علوم چون علوم غریبه منسوخ شد‌ه، مبانی برخی علوم د‌یگر چون نجوم و جغرافیا تغییر یافته و امروزه د‌انسته‌های گذشتگان د‌ر بسیاری از علوم و فنون بد‌یهی و ناچیز به‌نظر می‌رسد، ولی د‌ر علومی چون پزشکی و د‌اروشناسی که حاصل تجربیات چند‌هزار ساله است، همچنان نیازمند پژوهش د‌ر آثار و متون کهن هستیم. خوشبختانه د‌ر سال‌های اخیر توجه به نسخه‌های خطی و آثار گذشتگان د‌ر زمینة علوم و فنون افزایش یافته و مطالعة تجربیات و د‌انسته‌های پیشینیان، د‌ر کنار پژوهش‌های نوین، مورد اقبال قرار گرفته است و د‌ر د‌و ـ سه سال اخیر د‌ر چند د‌انشگاه ایران رشتة تاریخ علم و تاریخ پزشکی تد‌ریس می‌شود. بد‌یهی است که نخستین گام برای نگارش تاریخ علم و تبیین سهم اقوام و ملل د‌ر پیشرفت علوم و فنون، شناخت و واکاوی متون و منابع موجود د‌ر کتابخانه‌های جهان است.

با سايه راه رفتم/ تمامِ سكوت را/ گفتم / شهادت دادم/ به آن‌چه/ کَس ندیده بود/ بادي نوزيد كه عطر شب‌بو را بياورد/ يا آوازه‌خوان دوره‌گردی را/ من به انتها رسيدم/ و آفتاب نیامد

معشوق من! بي‌شک روزي آرزوهایم را شوق‌انگيز و اهورايي فریاد می‌زنم: «من امپراتور بي‌سرزمين‌ام.»

تمام پاییزها بد‌هکار من‌اند و من بد‌هکار پرند‌ه‌هایی که قفس‌شان را نگشود‌ه‌ام...

تنها بر باران می‌بارد باران

تاکنون فهرست‌هاي مختلفي از پرند‌گان ايران به چاپ رسيد‌ه است که 517 گونه پرند‌ه را د‌ر ايران معرف کرد‌ه‌اند. بيشتر آن‌ها د‌ر ايران زاد و ولد مي‌كنند، تعد‌اد‌ي زمستان‌گذرند، چند گونه خارج از فصل جفت‌گيري به سواحل جنوب كشور مي‌آيند، تعد‌اد‌ي به‌صورت اتفاقي مشاهد‌ه مي‌شوند و گروهي وضع مشخصي ند‌ارند و يا از قفس رها شد‌ه‌اند. استان گيلان که زيستگاه‌هاي متنوعي را د‌ر خود جاي د‌اد‌ه است، از مهم‌ترين زيستگاه‌هاي پرند‌گان، به‌ويژه گونه‌هاي آبزي د‌ر ايران و خاورميانه به‌حساب می‌آید. تنوع اقليمي و زيستگاهي بسيار زياد، با وجود وسعت اند‌ک استان، منحصر به‌فرد است. پارک ملي بوجاق د‌ر حوزه‌ی بخش لشت‌نشا و کياشهر، بيشترين تنوع پرند‌گان د‌ر استان گيلان را د‌ر خود جاي د‌اد‌ه است. پهنه‌ی تالابي انزلي هم به‌د‌ليل وسعت و قد‌مت حفاظت، رکورد‌د‌ار تعد‌اد پرند‌ه د‌ر گيلان است. همچنین بسياري از پرند‌گان استان، تالابي يا مهاجر هستند. وضعیت منحصربه‌فرد استان گیلان سبب شد‌ه تا به‌طور کل د‌ر این استان بيش از 300 گونه پرند‌ه مشاهد‌ه شود. کتاب حاضر اما به معرفی مهم‌ترين گونه‌هايي که با فرهنگ مرد‌م اين منطقه د‌ر ارتباط هستند، پرد‌اخته است و گونه‌های شاخص را با تصویر و تیره‌شناسی به‌تفصیل مورد بررسی قرار د‌اد‌ه و معرفی کرد‌ه است.

این سفرنامۀ کوتاه، گزید‌ه‌‌ای از مشاهد‌ات مسافری است که د‌ر شهریورماه سال 1393 به مد‌ت یک ماه د‌ر اروپا گشت‌وگذار کرد‌ه است. او تلاش کرد‌ه د‌ر سفرنامه‌اش به جزییاتی بپرد‌ازد که می‌تواند برای مخاطب ایرانی جذاب‌تر باشد؛ از همین‌رو کتاب متنی روان و سرشار از لحظاتی د‌لپذیر د‌ارد. مسافر که د‌ر سفر یک ماهه‌اش، 10 کشور اروپایی را از نزد‌یک د‌ید‌ه است، د‌ر سفرنامه‌اش به تفاوت‌های فرهنگی و بستر تاریخی‌ای که این تفاوت‌ها را رقم زد‌ه، پرد‌اخته است؛ گاه مجذوب معماری شگفت‌انگیز و نظمِ حاکم بر محیط شد‌ه، اما تحت‌تاثیر این شگفت‌زد‌گی از انصاف د‌ور نشد‌ه و معایب و نقاط ضعف را هم د‌ید‌ه است. راویِ کتاب از گلسار تا شانزلیزه، با متنِ صمیمی‌اش، د‌ستِ مخاطب را گرفته و او را به سفری د‌لپذیر ‌د‌ر کوچه و پس‌کوچه‌های اروپا می‌برد.

د‌استان‌هایی از: اند‌ره کد‌رس/ ژان کهنو/ رومن گاری د‌ینو بوزاتی/ مالا پارت/ لویی آراگون

هیچ مترسکی/ شبیه گرگ ندیده‌ام/ شبیه پلنگ یا خرس/ به گمانم / ترسناک‌تر از آدمیزاد/ نیافته‌اند/ مترسک‌سازها

این کتاب عریضه های مرد‌م گیلان به مجلس شورای ملی از سال 1303 تا 1309 را شامل می شود. اسناد یاد‌شد‌ه عریضه های لایه های زیرین جامعه است که تحت فشارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصاد‌ی خوانین، ماموران د‌ولتی و د‌یگر گروه‌های سیاسی و اجتماعی بود‌ند و از آن‌جایی که هیچ‌گونه نهاد قانونی د‌ر ایالت گیلان فریاد‌رس آنان نبود‌ه است، لذا شکوائیه‌های خود را با مشکلات فراوان خطاب به مجلس شورای ملی می‌نگاشتند. مجلس نیز د‌ایره‌ای تحت‌عنوان اد‌ارۀ عرایض تشکیل د‌اد‌ه و شکایات را بر اساس محتوا و مضمونِ خواهان آن به وزارت متبوعه ارسال می‌کرد. اسناد و نوشته‌های یاد‌شد‌ه بهترین نمونۀ تاریخ تود‌ه‌ها د‌ر این د‌وره به‌شمار می‌رود. د‌ر این اسناد و عریضه ها نکات ارزشمند مرد‌م‌شناسی، اقتصاد‌ی، فرهنگی و سیاسی گیلان د‌ر سال های آغازین شکل گیری سلطنت رضاشاه به تفکیک شهرهای گیلان به چشم می‌خورد.

افسانه‌ها باورها و آرزوهای نیاکان‌اند که سینه‌به‌سینه به ما رسیده‌اند. افسانه‌ها از هر بستر فرهنگی که آمده باشند، بیشتر با زندگیِ عامه و مردم ابتدایی پیوند دارند؛ روایت زندگی فرودستان‌اند؛ کلی و به شیوۀ سوم شخص مفرد روایت می‌شوند؛ شخصیت‌ها در آن با یک لحن سخن می‌گویند؛ جزئیات داستانی در آن نمی‌آید؛ فرجام خوش دارند و در آنها خوب بر بد و داد بر بیداد چیره می‌شود. کتابِ پیشِ رو، روایت بیست‌وهشت افسانۀ تالشی، از سه گویش شمالی، مرکزی و جنوبی است. افسانه‌های برگزیده‌شده با پژوهش میدانی گرد آمده و بازنویسی شده‌اند. ترتیب روایت افسانه‌ها براساس درون‌مایه و محتواست. هدف این کتاب آشنا کردن خواننده با فرهنگ عامیانۀ تالشی، افسانه‌ها و خط تالشی است. مخاطبان این کتاب هم دوستداران فرهنگ عامه و زبان تالشی‌اند، هم پژوهندگان فرهنگ مردم و هم زبان‌شناسان و پژوهندگان گویش‌های ایرانی. نوشته‌های تالشی اندک‌اند و بایسته است داستان، شعر، افسانه و ... تالشی به خط تالشی نوشته شود.

د‌انش سکه‌شناسی به‌عنوان یکی از علوم میان‌رشته‌ای نقش مهمی در بازشناسی تاریخ و فرهنگ ملت‌ها د‌ارد. د‌اد‌ه‌هایی که از نقشِ پشت و روی سکه‌ها، نوشته‌ها و نیز جنس، عیار و محل ضرب آن‌ها به‌د‌ست می‌آید، گواهِ روشن و ارزشمند‌ی د‌ر شناسایی فرهنگ و تمد‌ن هر سرزمین به‌شمار می‌رود. معرفی سکه‌های ضرب گیلان، سکه‌خانه‌های گیلان و سیر تحولاتی که د‌ر این مسیر هوید‌ا می‌شود، هد‌ف اصلی این نوشتار است. محد‌ود‌ة جغرافیایی این پژوهش استان گیلان است و د‌ورة زمانی آن پس از اسلام تا شروع ضرب سکه‌های ماشینی د‌ر زمان ناصرالد‌ین‌‌شاه که سکه‌زنی د‌ر ولایات ایران منسوخ شد و تنها د‌ر پایتخت اد‌امه یافت را د‌ر بر می‌گیرد. کتاب حاضر نخستین پژوهش مستقلی است که د‌ر مورد سکه‌های ضرب گیلان منتشر می‌شود. نخستین و واپسین سکه‌ها که نام گیلان یا بخشی از آن را بر خود د‌ارد کد‌امند؟ کد‌ام د‌ود‌مان‌ و یا فرمان‌روا د‌ر چه نقطه از گیلان سکه زد‌ه‌اند؟ ویژگی‌های این سکه‌ها از نظر وزن، جنس و اند‌ازه چیست؟ هرکد‌ام براساس چه واحد پولی و د‌ر چه تاریخی ضرب شد‌ه‌اند؟ پرسش‌هایی است که د‌ر این کتاب به آن‌ها پاسخ د‌اد‌ه شد‌ه است.

در شرقِ استان گیلان مردمانی به نام «گالش» زندگی می‌کنند که معیشت آن‌ها برمبنای اقتصادِ دام‌داری و کوچ‌نشینی است‌. مردمانی با فرهنگی کهن و کم‌تر شناخته‌شده. گالش‌ها، زندگی نیمه‌کوچ‌نشینی دارند که هوشمندانه با طبیعت (جلگه، جنگل و کوهستان) و راه‌های تامین معیشت‌شان تطبیق دارد. زندگی دام‌داران رابطه‌ی مستقیمی با علوفه دارد و کوچندگان هرساله برای رسیدن به مراتع سرسبز، کوچ می‌کنند. این کوچ در بهار از جلگه به‌سمتِ کوهستان و در پاییز برعکس است. ابعاد زندگی گالش‌ها، علی‌رغم نقشِ پررنگ آن‌ها در نظام اجتماعی منطقه از دوران کهن، نحوه‌ی زندگی و معیشت و آئین و رسوم خاص‌، کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. مردمانی که تحولاتِ عمیق اجتماعی-اقتصادی و شیوه‌ی معیشتی سخت‌ِ آن‌ها، مخاطره‌های طبیعی و تغییرات محیط‌زیستی، سبب‌شده که به‌شدت در معرضِ زوال اجتماعی و فرهنگی قرار گیرند. این کتاب، نخستین اثر چاپ‌شده‌ی مستقل درباره‌ی شناخت گالش‌ها در محدوده‌ی سیاسی استان گیلان است. امید است که با انتشار آن، اندک اطلاعاتی در زمینه‌ی زیستِ مردمان کوهستانی البرز به‌دست دهد.

ادبیات شفاهی بخشی از فرهنگ مردم است که به‌صورت شفاهی یا به‌اصطلاح سینه به‌سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا کرده و چون دیگر موضوعات فرهنگ مردم، مخلوقِ پدیدآورندگانی بی‌نام‌ونشان و به‌لحاظ محتوایی، متعلق به دوران پیشامدرن و محصول ذوق و هنر جمعی یک قوم یا ملت است و به شخص، زمان یا مکان مشخصی تعلق ندارد. در شکل‌گیری گنجینة سترگ فرهنگ مردم ایران، هریک از اقوام این حوزة تمدنی، از نقش و جایگاه مشخص و ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند. گیلک‌ها هم که یکی از آن اقوام هستند، در گستره‌ی فولکلور خود، مجموعه‌ای از آثار ادبی را خلق کرده‌اند که امروزه از آن به‌عنوان ادبیات شفاهی گیلکی یاد می‌شود. افسانه‌ها، مثل‌ها، اشعار، ترانه‌ها، اسطوره‌ها، لطیفه‌ها، نمایشنامه‌ها و به‌طور کلی همه‌ی آن‌چه ادبیات شفاهی گیلان را تشکیل می‌دهد، میراث مشترک این قوم است و به همه‌ی تیره‌ها و طوایف آن تعلق دارد. نگارنده در این کتاب کوشیده است با ارایه‌ی نمونه‌هایی به‌مثابه مشت نمونه‌ی خروار از مثل‌ها، قصه‌ها، اسطوره‌ها، چیستان‌ها، ترانه‌های کار، لالایی‌ها، نوروزی‌خوانی‌ها و اشعار کودکانه در فرهنگ مردم گیلان، دریچه‌ای بر آن گستره باز کند.

منطقه‌ی موسوم به «فومناتِ گیلان»، از ابعاد مختلفی قابلِ توجه است. چه از دیدگاه جغرافیای طبیعی که منطقه‌ی غربِ میانه‌ی گیلان را شکل می‌دهد و کوهسارانش حوضه‌ی آبریزِ معروف‌ترین تالاب شمال ایران، یعنی تالاب انزلی است و چه از منظر جغرافیای انسانی، که محل درهم‌تنیدگی دو قوم کهنِ گیلان؛ تالش‌ها و گیلک‌ها است. جغرافیای این ناحیه از دیرباز موقعیتِ سوق‌الجیشیِ ممتازی را برای آن به‌همراه داشته است؛ چه زمانی که به‌عنوانِ پایتختِ حاکمان بیه‌پس مورد توجه بود و چه در عصر مبارزان جنگل که سنگرِ نفوذناپذیرشان در گستره‌ی این جغرافیا قرار داشت. فومنات، بخشی عمده‌ای از نگین‌های گردشگری گیلان را هم در خود جای داده است. شهرک تاریخی ماسوله، دژِ قلعه‌رودخان، روستای امام‌زاده ‌ابراهیم و امام‌زاده اسحاق، منطقه‌ی زیبای سیاه‌مزگی و آب‌بند‌های بی‌نظیر جنوبِ شفت، همگی نشان از جاذبه‌های بی‌همتای این ناحیه دارد. کتاب سرزمين و مردم فومنات که در پنج بخش تدوین شده است، به معرفی سیمای طبیعی، تاریخ عمومی، ویژگی‌های انسانی ـ اجتماعی، خصوصیات اقتصادی و تاریخچه‌ی ادارات و مؤسسات سه شهر فومن، صومعه‌سرا و شفت می‌پردازد.

گویش‌شناسی علم بررسی گویش‌هاست. اگر این شاخه از زبان‌شناسی با روش علمی همراه نباشد؛ چندان کارآمد نخواهد بود. نابسامانی‌ها و روش‌های ذوقی در این حوزه، تا این دهه، مانع توفیق در گویش‌شناسی بوده‌است. اگر بتوان روش علمی، منسجم و یکسانی برای پژوهش‌های گویشی به کار گرفت؛ می‌توان به ثبت و ضبط گویش‌ها و نیز ماندگاری آنها برای تحلیل و بررسی در آینده بیشتر امیدوار بود. در این پژوهش سعی شده‌است با استفاده از روش‌های علمیِ ثبت و ضبط گویش‌ها، راهنمایی برای گردآوری تعدادی از گویش‌های ایرانی ارائه شود. مثال‌های این تحقیق بیشتر از گیلکی، تاتی و تالشی است؛ اما برای اغلب گویش‌های ایرانی می‌تواند مفید باشد. این راهنما برای پژوهشگرانی تهیه شده‌است که کمتر با گویش‌شناسی آشنا هستند و هیچ الگویی برای تحقیق پیش رو ندارند. بخش‌های این اثر به گونه‌ای طراحی شده‌است که می‌تواند جوابگوی پرسش‌های محققین در اغلب بخش‌های یک تحقیق گویشی باشد.

ورق ورق آتش گرفته خاطره بهار در سفرنامه پائیز.

فعلا توضیحاتی درمورد این کتاب در وب سایت ما موجود نیست.

روان‌شناسی رشد علاوه‌بر این‌که مورد توجه پژوهشگران و دانشجویان رشته‌ی روانشناسی و سایر رشته‌های مرتبط می‌باشد، از طرف عموم مردم از جمله والدین و خانواده‌ها نیز با استقبال روبه‌رو شده است و امروزه بخش مهمی از برنامه‌های مختلف رسانه‌های گروهی از جمله رادیو، تلویزیون، سایت‌های مختلف و... به این موضوع اختصاص می‌یابد.

سابقه‌ی زیستِ بشر در گیلان بر اساس داده‌های حاصل از آخرین مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی و دیرین‌شناسی، تا حدود 230,000 سال قبل تعیین شده است. تحقیقات چندساله‌ی اخیر در چند محوطه‌ی پیش از تاریخی و بعضی غار‌ها و پناهگاه‌های صخره‌ای و سنگی گیلان، گواه این ادعا است. ابزار‌های سنگی و استخوان‌های انسانی مربوط به چند هزار سال قبل، ما را به این حقیقت رهنمون می‌کند که بر خلاف گمان‌های رایج، سکونتِ انسان در این سرزمین، بسیار قدیم‌تر از تصورهای معمول است. در این کتاب، غارهای عمدتاً باستان‌شناختی گیلان به تفکیک هر شهرستان، از غرب به شرق گیلان معرفی و قدمت و تاریخ غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای، براساس مواد فرهنگی - تاریخی از قبیل سفال، سنگ و استخوان که در اثر بررسی، گمانه‌زنی و کاوش در داخل آن‌ها صورت گرفته، تعیین شده است. از آن‌جا که حجم این کتاب امکان معرفی و توصیف همه‌ی غارها را نمی‌دهد، از این رو مهم‌ترین غارهای هر شهرستان مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان، فهرستِ غارها و پناهگاه‌هایی که تا سال 1392 مورد شناسایی قرار گرفته‌اند، به‌صورت جدول ارائه شده است.

نيما فريد مجتهدي در سال 1360 در لاهيجان به‌دنیا آمد. تحصیلات مقدماتي را در زادگاهش گذراند و سپس در رشته‌ي جغرافیای طبیعی شاخه‌ي ژئومورفولوژی از دانشگاه آزاد رشت فارغ‌التحصيل شد. پس از آن به تهران رفت و دوره‌ي کارشناسی ارشد رشته‌ي جغرافياي طبيعي، شاخه‌ي اقليم‌شناسي را در دانشکده‌ي جغرافیایی دانشگاه تهران گذراند. از سال 1382 فعالیت‌های مطالعاتی‌اش را در زمینه‌ي گیلان‌شناسی آغاز كرد و بیش از 30 نوشتار از او در مجله‌های گیله‌وا، گیلان ما و ره‌آورد گیل به‌چاپ رسيد. او علاوه بر تحقیقات گیلان‌شناسی، مقالاتی تخصصي در زمینه‌ي جغرافیای طبیعی، ژئومورفولوژی یخچالی و آب‌و‌هواشناسی در مجلات علمی و همایش‌های داخلی و بین‌المللی ارائه کرده است. مجتهدي از سال 1387 در واحد مطالعات کاربردی اداره کل هواشناسی گیلان مشغول به فعالیت است. از او كتاب‌های كوه‌هاي گيلان (1391) و اطلس كوه‌هاي گيلان (1391) به چاپ رسيده است.

اتنوموزیکولوژی (شناسایی موسیقیِ اقوام)، یکی از مباحث مهم پژوهش در عصر حاضر است؛ زیرا موسیقی بومیِ هر منطقه، ضمن برخورداری از تم‏ها، فرم‏ها و ریتم‏هایی که برای آهنگسازان خلّاق می‏تواند قابل استفاده باشد، در حوزه‏ی مردم‏شناسی و جامعه‏شناسی نیز مورد توجه است. بررسی موسیقی نواحی از زوایای مختلف، منوط برآن است که ابتدا داده‏ها یا به اصطلاح مواد خام این نوع موسیقی، جمع‏آوری شود؛ زیرا گستردگی مناسبات شهری و فرهنگ حاصل از آن، بخش اعظم ادبیات و موسیقی نواحی کشور را به‏تدریج به سوی نابودی می‏برد؛ و البته موسیقی بومی گیلان هم از این قاعده مستثنی نیست. در کتاب حاضر کوشش شده‏است ضمن گرد‏آوری داده‏های موسیقایی این منطقه، مقام‏ها یا قطعات موجود در موسیقی گیلان، نسبت به گذشته، با دقت بیشتری دسته‏بندی شود. از این‏رو بخش‏های آوازی، سازی، قطعات ضربی و ترانه‏ها، هر کدام به‏طور جداگانه مورد بررسی قرار‏گرفته‏است. بخش پایانیِ کتاب نیز، به ساز‏شناسی و تصاویر سازهای رایج در گیلان اختصاص دارد؛ در این بخش، برخی از سازها برای اولین‏بار معرفی شده‏است.

تنوّع آب و خاک و قدمت تاریخ کشاورزی در گیلان، موجب گوناگونی تولیدات کشاورزی شده و تکثّر و غنای فرهنگی را در پی داشته است. فرهنگ عامیانه‌ی کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرهنگ و تاریخ اجتماعی گیلان است که علاوه بر فنون کشاورزی ما را با فرهنگ و زندگی نسل‌های گذشته آشنا می‌کند. کتاب پیش رو، متن فشرده‌ای است از فرهنگ عامیانه‌ی کشاورزی در گیلان که حاصل پژوهش‌های میدانی و تحقیق در متون پژوهندگان دیگر است. این اثر به شیوه‌های سنتی کاشت، داشت، و برداشت، ابزارها، آداب و رسوم، باورهای عامیانه و آواها و نواهاي رایج درباره‌ی دو محصول مهم شالیزارها و باغ‌های گیلان، یعنی برنج و چای می‌پردازد و رفتارها و کنش‌های انسانی را در مراحل کاشت، داشت و برداشت این محصول، در فصل‌های جداگانه معرفی می‌کند.

عكاسي براي نخستين‌بار توسط تاجران و سياحان اروپايي و ملازمان سفر ناصرالدين‌شاه به فرنگ به گيلان راه يافت و به سرعت در شهرهاي انزلي و رشت گسترش يافت. گيلان كه به‌عنوان دروازه ورود اروپائيان به ايران شناخته مي‌شد خيلي زود اين صنعت و هنر مدرن را پذيرا شد و در ميان گيلانيان علاقه‌مندان زيادي يافت كه به آموختن و سپس بهره‌برداري از اين حرفه روي‌ آوردند. در اين كتاب نخست به تاريخچه‌ي مختصري از چگونگي ورود هنر عكاسي به گيلان و معرفي نخستين عكاسان اين ديار به همراه نمونه‌هايي از عكس‌هاي برجا مانده از دوره‌ي قاجار پرداخته شده است. در ادامه تلاش شده تا ضمن معرفي مهم‌ترين عكاسان و عكاس‌خانه‌هاي گيلان، نمونه‌هايي از آثار آنان در معرض ديد مخاطبان قرار گيرد.

افسانه‏های گیلان روایت‏هایی است که رنگ ویژه‏ی خود را دارد. برای نمونه، قهرمان‏پروری‏ها در این افسانه‏ها کم‏تر از افسانه‏های ديگر است. اين اثر به گردآوري، طبقه‏بندي و بررسي افسانه‏هاي گیلان می‏پردازد که می‏تواند نمونه‏ای برای خوانش افسانه‏های دیگر باشد، به ویژه در طبقه‏بندی که چهار طبقه‏ی کلی را در همه‏ی افسانه‏ها پیشنهاد می‏کند: تقدیر و تدبیر، طنز شیرین و تلخ، برتری و فروتری و زندگی و مرگ. این کتاب به بررسی افسانه‏های گیلان بر پایه‏ی نظریه‏ی ناخودآگاه در روانکاوی می‏پردازد.

بازي‌هاي محلي گيلان اشتراكات زيادي با هم دارند، هرچند ممكن است يك بازي در دو روستاي مجاور دو نام مختلف داشته باشد. تقويت قدرت تن براي دفاع از حريم فردي و جمعي، عمده‌ترين ويژگي بازي‌هاي محلي گيلان است. ويژگي ديگر ارزاني وسايل بازي و سادگي اجراي آن‌هاست. اين بازي‌ها به تجهيزات گران قيمتي نياز ندارند، بي‌خطر و در دسترس است، برخي از آن‌ها را بدون هيچ وسيله‌اي مي‌توان انجام داد، اگر هم وسيله‌اي باشد در پيرامون كودك يافت مي‌شود، مثل سنگ و چوب. اكثر اوقات خود كودكان وسايل بازي را مي‌سازند. بازي‌هايي كه در اين كتاب آمده است اكثراً ده‌ها سال است كه منسوخ شده‌اند و تنها تعداد محدودي از آن‌ها براي جذب گردشگر و نمايش‌هاي رسمي، حفظ و تقويت شده‌اند. بازي‌هايي مانند:‌ طناب‌بازي (لافندبازي)، كمربندبازي (قيش بازي)، طناب‌كشي و كشتي گيله‌مردي. نگارنده براي تدوين اين كتاب بيش از ده سال به‌طور متناوب تلاش كرده و مجموعه‌ي نسبتاً كاملي از بازي‌هاي محليِ فراموش‌شده‌ي گيلان را گرد آورده است.

از گذشته در گیلان، دیوارهای داخلی و خارجی بقاع را با نقوش تزیینی می‏آراستند و اماکن مذهبی بسیاری وجود داشتند که بیش‏تر آن‏ها دارای نقاشی‏های دیواری بودند. این نقاشی‏ها حاکی مصائب وارده بر حسین بن علی(ع) و اهل بیت او در روز عاشورایند. متأسفانه، امروزه بر اثر رطوبت، گچِ دیوارهای منقّش فرو ریخته و دیوار بی‏نقش به‏جا مانده است اما هنوز در شرق گیلان نقاشی‏های زیبا و چشم‏نوازي در برخی از اماکن متبرکه دیده می‏شود. پیدایش دیوارنگارهای بقاع گیلان را به دوره‏ی صفویه، نسبت می‏دهند. اینک دیر زمانی است که نقاشی‏های بقاع گیلان از رنگ و لعاب افتاده است و نیاز به بازسازی و توجه دارد. این کتاب به بررسی تاریخچه‏ی این دیوارنگاری‏ها و نحوه‏ی اجرای آن‏ها می‏پردازد.

گيلکي از گويش هاي شمال غربي ايران است که در جنوب و جنوب غربي درياي خزر، در منطقه ي گيلان رايج است. اين زبان با زبان هاي تالشي، طبري و تاتي همساني هاي فراواني دارد. زبان گيلکي داراي چندين گويش است. اين گويش ها در آوا و واژگان تفاوت هايي دارند، ولي در ساخت نحوي همسان اند. دراين کتاب کوشش شده است تا توصيفي موجز از دستگاه هاي آوايي، واژه اي و نحوي گويش هاي زبان گيلکي ارايه شود.

این مجموعه، گزیده مقالاتی است که در سال‏های اخیر در مطبوعات گیلان چاپ و منتشر شده است. مقالات آن‏چنان که مرسوم نقدهای هنری است به نفی یا تائید شیوه‏ها و سبک‏های هنری نمی‏پردازد. آن‏چه مورد تأکید بوده است، بیان احساس و اندیشه‏ای است که هنرمند از طریق آثار هنری به دیگران منتقل می‏نماید. بدون شک، نگارش مقاله‏ها در گذر ایام و از منابع گوناگون بوده و از تجربیات اهل هنر نیز استفاده شده است، که ذکر نام همه آن‏ها امکان‏پذیر نیست. امّا پذیرش این واقعیت که اندیشه‏های انسانی به فرد خاص تعلق ندارد و مالک اصلی آن جامعه انسانی است، به بیان بعضی از موضوعات هنری پرداخته که با نگاه و تعلقات شخصی قابل توجیه است. از این نظر، نگارنده با نگاه اجمالی و گذرا به هنر معاصر و در حوزه هنرهای تجسّمی، درصدد بوده تا به بیان بخشی از پدیده‏های هنری بپردازد که بی‏ارتباط با جامعه‏شناسی و زیباشناختی نبوده است.

بگذار که اندوه تو سوزد جگر من/ آتش فکند غم به همه بام و درِ من/ بگذار به ناکامی در پای تو میرم/ تا کامروا گردی بعد از سفر من/ ای شمع هراسم نبود ز آتش اندوه/ بگذار که سوزد ز غمت بال و پر من/ در دفتر عمرم سه سخن بود و دگر هیچ/ اشک غم و سوز دل و آه سحر من...

شعر بلندی است به‌همراه تصویرسازی‌ برای کودکان.

اینک در هشتادویکمین سال زندگی خود، آنچه از دوران کودکی به یادم مانده و درباره‌ی زادگاهم ـ چهارده ـ در ذهنم نقش بسته است، به یادگار می‌گذارم. ممکن است برخی از مطالب به یادم نمانده و یا اشتباهی رخ داده باشد. زیرا تنها، از خاطراتی که از آن زمان‌های دور به یادم مانده است، بهره گرفته‌ام. گویی هنوز غرش هواپیماهای بمب‌افکن غول‌پیکر جنگ جهانی دوم که بر فراز آسمان زادگاهم به پرواز درمی‌آمدند، طنین‌افکنند. هواپیماهایی که در سطح بسیار پایین در حال پرواز بودند و ما با شیطنت‌های کودکانه صدایشان را تقلید می‌کردیم.

150 میلیارد تومان ارزش تقریبی تنها 5000 تن کرة وارداتی به ایران در سال 95 می‌باشد. هم‌اکنون دو سوم گاوداری‌های صنعتی تعطیل بوده و بقیه زیر ظرفیت فعالیت می‌کنند. در عوض ایران از سایر کشورها شیرخشک، گوشت یخ‌زده، گوشت گرم و حتی دام زنده وارد می‌کند. همین داده‌ها فقر صنعت دامپروری ایران را فریاد می‌کنند. مشکل اصلی، کمبود علوفة مرغوب و هزینة بالای خوراک دام است. برای مشکل بزرگ هزینه خوراک (80 % هزینه‌های پرورشی) راه‌حل معجزه‌آسائی وجود دارد. درختان علوفه‌ای با مصرف آب بسیار کم و هزینة پائین میلیون‌ها تن علوفة مرغوب تولید می‌کنند. آنها به جای سطح زمین در حجم مزرعه مشغول تولید خوراک هستند. درخت بید یکی از انواع مختلف درختان علوفه‌ای است. گیاهی شاخص با پراکنشی گسترده و حیرت‌آور در اقلیم‌های گوناگون جهان که از مناطق معتدل و گرمسیری تا مناطق کوهستانی سرد و خشک و از نواحی نیمه‌خشک با زمین‌های فقیر و کم‌آب و خاک شور تا کناره‌های پرآب و غنی رودخانه‌ها، همه‌جا می‌تواند رشد کند. درختان قانعی که به آسانی تکثیر می‌شوند و بشدت رشد می‌کنند و قادرند سالانه بین 270 تا 980 تن علوفة سبز قابل هضم در هکتار تولید کنند. ارزش غذائی علوفة بید نزدیک به یونجه ارزیابی می‌شود و درصد پروتئین برگ‌های آن به 17 % هم می‌رسد و ... نقش چند توانایی درختان در طبیعت آنها را به ابزاری قدرتمند برای حل مشکلات بزرگ و همزمان تبدیل کرده است و جالب اینکه بدانید در چین و هندوستان سالانه 200 میلیون بز و گوسفند از برگ‌های درختانی مانند بید تغذیه می‌کنند.

در این کتاب که به بررسی الفبای قهوه‌شناسی می‌پرازد، تلاش شده است تا تمامی مراحل کاشت، داشت، برشته‌سازی، آسیاب و دم‌آوری قهوه با نگارشی آسان و بابا طبع همه قهوه‌دوستان شرح داده شود.

پاییز 96 دبیرخانه جشنواره فرهنگی هنری «تالاب دوخان» با گستره‌ی ملی، به منظور تشویق مردم در مشارکت و صیانت از حفظ محیط‌زیست آغاز به‌کار کرد. فعالان این دبیرخانه اهداف خود را بر اساس تجلی جلوه‌های آسمانی و زمینی محیط‌زیست در فرهنگ و هنر و نیز در مسیر توسعه اگاهی عمومی و ترویج فرهنگ حفاظت از تالاب بین‌المللی انزلی با همکاری بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، سازمان منطقه آزاد انزلی و موسسه خانه کتاب ایران پی‌ریزی نمودند. این لوح مکتوب و الوان را که پیش روی شماست شاید بتوان فریاد تالاب بین‌المللی انزلی نامید. نخستین اثر فرهنگی، هنری و ملی برای تالاب بین‌المللی انزلی که به همت موسسه خانه کتاب ایران در بخش‌های نقاشی و دل نوشته‌ی زنگِ تالاب، شعر و جمله‌های برگزیده به رشته تحرير در آمده است. این لوح مکتوب و الوان را که پیش روی شماست شاید بتوان فریاد تالاب بین‌المللی انزلی نامید. نخستین اثر فرهنگی، هنری و ملی برای تالاب بین‌المللی انزلی که به همت موسسه خانه کتاب ایران در بخش‌های نقاشی و دل نوشته‌ی زنگِ تالاب، شعر و جمله‌های برگزیده به رشته تحرير در آمده است.

کشکا بو باد کورکی پیرانِ پولوکا دونوسه. لوس شده است باد / به دگمه‌ی پیراهن دختر / پیله کرده است.

مى خواهم شعرهايم را چاپ كنم ديگر وقتش رسيده بايد همه بدانند دوستت دارم.

من در غروب‌های بارانی از کنار درخت‌ها و برکه‌ها و سبزه‌ها به معراج می‌رفتم و هر بار که باز می‌گشتم، خانه‌های گالی پوش بود و سوسوی چراغ‌ها و فانوس‌ها... و پنجره‌های کوچک و روشن... و تصویر آدم‌هایی که شب را برای با هم بودن و رفع خستگی‌هایشان دوست می‌داشتند. دلم به صنوبرها و نارون‌ها خوش بود و گیسوان افشان بید که هوش از سرم می‌ربود... دنیای من در زیر همان قطره‌های باران و زیبایی علفزارها و در تماشای مردمی که بوی محبت می‌دادند، ساخته شد...

عکس یک خروس را به من نشان می‌دادند که زیرش یک تخم‌مرغ بود. می‌گفت در این‌جا خروس هم تخم می‌کند. حالا بگو کی هستی و با کی رابطه داری و از کجا آمده‌ای. کی هستم را نمی‌دانستم. از کجا آمده‌ام را چرا. خب، معلوم بود که از شکم مادرم درآمده بودم. خیال می‌کردند دارم آن‌ها را دست می‌اندازم. یکی از آن‌ها باتوم را زیر چانه‌ام گرفت و گفت: می‌دانستی تو یک قبرستان پدر داری؟

این کتاب به شرح و توصیفِ نظام‌مند رابطه‌ی دین و دولت در عهد آل‌بویه می‌پردازد و جستجو و بازنمایی مصادیق واقعی برای هر یک از الگوهایِ تعریف شده در دوره‌ی فرمانروایی حکمرانان آل‌بویه را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌کوشد به تحلیلی از نوع روابط این دو عامل برای رسیدن به الگو یا الگوهایی از تعامل دین و دولت دست یابد.

بوی باروت سوخته د‌ر باد نهیب مرگ بود پیش از آتش جوخه پُکی بر سیگار و سطری مخد‌وش بر د‌یوار شب را کوتاه نکرد.

بازی‌های سنتی همانند قصه‌ها، افسانه‌ها، متل‌ها، ترانه‌ها، آداب و رسوم و اعتقادهای رایج در میان مردم، نشانه‌هایی از حیات فرهنگی جامعه به‌شمار می‌آیند و گستردگی آن‌ها نشانگر ژرفا و غنای فرهنگی جوامع تلقی می‌شود. مردم تالش در طول حیات تاریخی و تکامل اجتماعی و فرهنگی خویش، نمایش‌ها و بازی‌هایی ابداع کرده‌اند که در فصول، زمان‌ها و مکان‌های مختلف با شرایط و ایام خاص اجرا می‌شدند، اما بر اثر تغییر و تحولات اجتماعی و اقتصادی، بسیاری از آن‌ها اکنون جای خود را به اشکال نوین داده‌اند. در مناطق کوهپایه‌ای و ییلاقی تالش، بازی با تبعیت از موقعیت آب‌وهوایی و جغرافیایی، با کار و مشاغل رایج در منطقه ارتباط مستقیم داشته است و بازی‌های رایج، با نحوه‌ی معیشت و نوع مشاغل چون دامداری، کشاورزی و کشت محصولات خاص، تناسب کامل دارد. این اثر که دربرگیرنده‌ی مجموعه‌ای از بازی‌ها، سرگرمی‌ها و آیین‌های تالشی است که به شیوه‌ی پژوهش‌های میدانی، از مناطق تالش‌نشین سرزمین گیلان، گردآوری، ثبت و تحریر شده است و نتیجه‌ی پژوهش در دو دسته‌بندی کلیِ «نمایش‌ها و آیین‌های نمایشی» و «بازی‌ها و سرگرمی‌ها»‌ دسته‌بندی شد. سپس با مقایسه‌ی روایت‌های مختلفِ یک بازی، روایتی را که اصیل‌تر و معتبرتر می‌نمود، در این کتاب آمده است.

با رویا در کارخانه کار می‌کردم. رویا سرپرشوری داشت و مرا به جاهایی می‌برد که زندگی‌شان با زندگی خیلی‌ها فرق می‌کرد. رویا از دور مثل عروسک به نظر می‌آمد چون لای و لجن صورت زیبایش را پوشانده بود. چه بهتر که او در این مرداب یک عروسک شده بود. خوب شد بچه نداشت. وگرنه بچه‌اش مثل بچه‌ی آن پناهنده امواج دریا جسدش را به ساحل می‌آورد. رویا به خودش ختم شده بود من هم دوست دارم به خودم ختم شوم.

کتاب اطلس رود‌های گیلان، چکید‌ه‌ای از طرح‌های تحقیقاتی بی‌شماری است که طی چند د‌هۀ اخیر د‌ر عرصۀ حوضه‌های آبریز گیلان انجام شد‌ه و نتیجة تجربه‌‌های د‌و د‌هه فعالیت نگارند‌گان د‌ر زمینۀ مباحث منابع آب و رود‌های استان گیلان است. مبنای مطالعه د‌ر این پژوهش، نقشه‌های 1:50000 سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است. علاوه‌براین از نقشه‌های رقومی 1:25000 سازمان نقشه‌برد‌اری کشور برای برد‌اشت عمیق‌تر و تصحیح برخی اطلاعات استفاد‌ه شد. ابتد‌ا د‌ر زمینۀ جغرافیای طبیعی گیلان با د‌ید‌گاه تأثیر آن بر منابع آب استان گیلان مطالبی ارائه شد‌ه‌است. ویژگی‌های زمین‌ریخت‌شناسی رود‌خانه‌های گیلان و نقش جغرافیای طبیعی د‌ر توزیع شبکۀ آبراهه‌های استان موردِ بحث قرار گرفته‌است. آب‌وهوای گیلان، به‌عنوان عامل اصلی به‌وجود آمد‌ن جریان‌های سطحی و رود‌خانه‌ها موردِ بررسی قرار گرفت. آبد‌هی رود‌خانه‌های گیلان به‌عنوانِ پی‌آمد بارش و تغییرهای ماهانۀ آن از د‌یگر مطالب ارائه شد‌ه است. د‌ر پایان، توضیحاتی د‌ر زمینۀ هر کد‌ام از رود‌های گیلان که د‌ارای پس‌کرانه‌های کوهستانی و حوضة آبریز مستقلی هستند، بیان شد‌ه‌است. این اطلاعات شامل موقعیت جغرافیایی، مهم‌ترین سکونتگاه‌های انسانی د‌ر حوضه، شاخه‌ها و رود‌های آن، ویژگی‌های هند‌سی حوضه، برخی از مشخصه‌های آبد‌هی و بارش حوضۀ آبریز و د‌ر پایان جاذبه‌های طبیعی و انسانی برجستة آن‌ها است.

بزنگاه‏هاي تاريخي، سببِ خوبي‏ست براي يادآوري؛ تفألي نيك است و مجالي براي قدرشناسي. صدمين سال تولد گلچين گيلاني، براي مردمانِ زادگاه و وطنش، ‌گيلان و ايران، چنين بزنگاهي‏ست. در ذهن و بر زبانِ چند نسل از مردمان يك ملت ماندن، نه كارِ هركسي‏ست. گلچين از آن كسان است. حتي اگر فقط سروده‏ي باز باران او ورد زبان‏ها باشد. اثري كه مي‏توان گفت كه تا حد لالايي‏ها خوانده شده و در يادها مانده است. نشر اين اثر، كه كامل‏ترين مجموعه اشعار گلچين گيلاني‏ست، اداي دين كوچكي‏ست به شاعري كه نام و آوازه‏ي گيلانِ زيبا را در ذهن و بر زبان فرزندان ايران نشاند.

عمارلو در دامن بحری خویش در جنگل داماش مه رقصان می‌رویاند و کنجی دنج جهت زایش گنج طبیعت، سوسن چلچراغ تدارک می‌بیند و در دامنه‌ی برّی بر بستر سنگ خلوتگاه خورشید خَلوَش، آخرین نوزاد آفرینش، انسان عمارلو را بر زانو می‌نشاند تا به هُرم آفتاب، استخوان محکم نماید از مرد آمارد آینده و پخته گرداند اندیشه‌ی خام از خود از برای تبدیل پاره‌های سنگی به افزار پارینه سنگی!

مَن ایتا دمرده مُرداب، تو پیله دریایی آزاد من هَمَش تشنه کویرم، تو چی سرسبزی و آباد می شبان غرقه سیاهي، تی چومان الا تی تی می گلدان ترک اوساده، تی گولان پورجه تی تی (یار ـ یار ـ یار) نَتانَم از تو دورابم، نتانم می دیل گیره ترسَمه لحظانه واشکْ، ترا از من فاگیره می لبان خنده نیدینه، وختی نامردیه دینه دانه تو چی باوفایی، کی تی نازانه هینه (یار ـ یار ـ یار) صَد پیران شعرٌ غریبم، تو غزلٌ آشنا چوم آینه یا تو نشکن، تا نبه می شعرفنا تی نیگا قاب بهشته، می نیگا دَرچه یه کم سو تا جه تاریکی دَپَرکم، تو فاگیر غروب از مو (یار ـ یار ـ یار) وختی تو آرام نیشینی، ساحلٌ خیالٌ تان بال واکونه باز می دستان، تا دو خانی مَرا جان بزن تی حرفٌ قشنگٌ، دوخشانم من دیلْ پوره تی لوتکا غوصه پورا به، تی غمانٌ کی خوره؟ (یار ـ یار ـ یار).

به مرد‌م خيره مي‌شوم با لبخند‌شان لبخند مي‌زنم با اشك‌هايشا‌ن اعتراض مي‌كنم و با عشق ورزيد‌ن‌هايشان مملو از شور و عشق و اميد مي‌شوم به خود‌م فكر مي‌كنم به هزار راه نرفته كه د‌ر پيش د‌ارم و زماني بسيار كوتاه براي عشق ورزيد‌ن محبت كرد‌ن ... و انسان بود‌ن و نگاهم را د‌ر قالبي مي‌ريزم به نام شعر تا شايد زند‌گي را از د‌ريچه‌اي د‌يگر به خود‌م و د‌نياي اطراف خود‌م نشان بد‌هم. و زباني باشم از ناگفته‌ها و ناشنيد‌ه‌‌هاي قلب‌هايي كه د‌ر سكوت فرياد مي‌كشند.

فردوسی با استفاده از زبان و کاربرد واژگان فارسی در شاهنامه، ثابت می‌کند که یک وطن‌پرست واقعی است که عمر و سرمایه زندگی‌اش را وقف احیای فرهنگ و تمدّن و حماسه‌های ملّی مردم کشورش کرده است. شاهنامه روح ایرانی و بیانگر مقاومت ایرانیان بر ضد دشمنانِ ایران است. حماسۀ حکیم توس به ایرانیان هویت بخشیده است.

زبان‌‌ها و گویش‌های ایرانی که از روزگاران کهن خود را به ما رسانده‌اند، در برگیرندۀ ویژگی‌هایی هستند که نحوۀ ‏گفت‌وگو، چگونگی ابراز غم‌‌ها و شادی‌ها و در یک کلمه فرهنگ آن مردم را به ما منتقل می‌کنند و برای شناخت بیشتر ‏زبان و ادب فارسی به محققین کمک فراوانی می‌رسانند. زبان تاتی از زبان‌های ایرانی شمال‌غربی است که هم در ‏ایران و هم در خارج از ایران رایج است. شهرستان رودبار یکی از چندین مناطقی است که مردمش به زبان تاتی تکلم می‌کنند. این کتاب ‏بر مبنای گویش تاتی رایج در روستای لاکِه (lâke) نوشته‌ شده ‌است. لاکِه در فاصلۀ 12 کیلومتری غرب سفیدرود از ‏شهرستان رودبار واقع شده‌است. در این کتاب سعی شده‌است واژه‌ها، اصطلاحات و ترکیبات زبان تاتی در چندین بخش ‏به صورت موضوعی کنار هم بیاید. در آخر کتاب نیز، نمایۀ الفبایی واژه‌ها تنظیم شده‌است تا علاقه‌مندانی که واژه‌ها را به ‏صورت موضوعی دنبال نمی‌کنند، بتوانند در بخش الفبایی آن واژه‌ها را پیدا کنند.

کتاب پیش‌رو، ماحصل سال‌ها تلاش و پژوهش مستمر در زمینة شناسایی شرایط آب‌وهوایی استان گیلان است. آب‌وهوای استان گیلان، چه در ابعاد تاریخی و چه شرایط علمی موضوعی موردِتوجه بوده ‌است. شرایط آب‌وهوایی خاص، پدیده‌های جوی شاخص، همچون برف‌های سنگین، باد منجیل و... همگی از دلایل اهمیت آب‌وهوای گیلان است. شرایط آب‌وهوایی بر جنبه‌های مختلف زندگی بشر تأثیر زیادی دارد، همین امر ضرورت شناخت از وضعیت آب‌وهوایی گیلان برای استفاده در مطالعه‌های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، معماری، تاریخی، باستان‌شناسی و... را مشخص می‌سازد. در این کتاب تا حد ممکن به زبانی ساده، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آب‌وهوای گیلان موردِ توجه قرار گرفته ‌است. سپس شرایط عناصر جوی استان گیلان تشریح می‌شود. طبقه‌بندی شرایط آب‌وهوایی گیلان یکی از فصول دیگر این کتاب است. پدیده‌های شاخص آب وهوایی گیلان، مخاطره‌های جوی، شرایط آب‌وهوای گذشته و آیندة گیلان از دیگر موضع‌های مورد توجه در این کتاب است.

آب‌وهوای گیلان، وجه مشترک بیشترِ توصیف‌های جغرافیایی و سفرنامه‌هایی است که در موردِ گیلان نگاشته شده‌است. از گذشته تا به امروز، کمتر نوشتاری را می‌توان در زمینۀ تاریخ و جغرافیای این بخش از ایران یافت، که اشاره‌ای به آب‌وهوای خاص این منطقه، حداقل در مقایسه با دیگر نقاط ایران زمین نداشته باشد. نشانه‌های تأثیر آب‌وهوای گیلان در جای‌جای زندگی مردم این دیار آشکار است. معیشت، معماری، فرهنگ و... مردمِ گیلان، تاثیری عمیق از آب‌وهوای آن دارد. کتاب حاضر، ابتدا به عوامل جغرافیایی منجر به این شرایط آب‌وهوایی می‌پردازد، سپس تحلیل عناصر هواشناسی ازجمله دما، بارش و... را مورد بررسی قرار می‌دهد و پدیده‌های جویِ شاخص گیلان را معرفی می‌کند و شرایط آب‌وهوایی مناطق مختلف گیلان را تشریح می‌کند. در بخش آخر، باورداشت‌های آب‌وهوایی گیلان ارائه شده‌است. این کتاب تلاش می‌کند تأثیر مساعدی بر تصحیح برخی از اشتباه‌های مصطلح در زمینۀ آب‌وهوای گیلان داشته باشد و بتواند چشم‌انداز مناسبی به مخاطبان در زمینۀ آب‌وهوای گیلان دهد.

در سال‌های دور... پدر دوچرخه داشت؛ ومن آرزوی سواری آن. در روز مرگ او، پدر؛ زمین را سواری داد. دوچرخه مرا!

کتاب یوزپلنگانی که با او می‌دوند... داستان‌های برگزیدة نخستین دورۀ جایزۀ ادبی بیژن نجدی را دربرمی‌گیرد که در اسفند 1396 در شهر لاهیجان برگزار شد. این جایزه که در نخستین دورۀ آن بیش از صد اثر به داوری گذاشته شد، به همت انجمن خانۀ داستان بیژن نجدی و با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی لاهیجان برگزار شد.

ساقي‌نامه‌ها گونه‌اي است از شعر غنايي كه د‌ر اد‌ب فارسي سابقه‌اي بس طولاني د‌ارند. شاعران د‌ر قالب‌هاي: قصيد‌ه، غزل، مثنوي و د‌يگر قالب‌هاي شعرِ زبان فارسي به توصيف مَيْ، ميكد‌ه، ساغر، جام... اشعار ارزند‌ه‌اي برجاي گذاشتند مي‌توان رود‌كي را از پيشكسوتان سرايش ساقي‌نامه‌ها د‌انست. او د‌ر قصيد‌ه معروف «ماد‌رِ مَيْ»، «رشد و كمال انگور و چيد‌ن آن و ريختنش د‌ر خُم و نگهبانيش براي تبد‌يل شد‌ن به شراب و نوشيد‌نش را به بهترين شكل وصف كرد‌ه ‌است.» واژه ساقي مانند واژه عشق از مهمترين اركان شعر ساقي‌نامه به شمار مي‌آيد.

گیلان با کوهستان‌های سرسبز و پوشیده از جنگل و بی‌کرانگی دریا و زیست منحصر به فرد روستایی، همواره ذهن هر بیننده‌ای را به خود مشغول می‌کند. کم نیستند کسانی که می‌خواهند برگ هایی از این زیبایی را دست کم در زندگی شهری امروز همراه خویش داشته باشند، اگرچه در قاب عکسی کوچک.

برنج سال‌هاست که به عنوان محصولی مهم و ممتاز، بر مناسبات اقتصادی، سیاسی و حتا فرهنگی سرزمین گیلان تاثیرگذار بوده است و پژوهشگران بسیاری درباره‌ی آن به تحقیق و پژوهش پرداخته‌اند. کتابِ کشت برنج در گیلان و دیگر ولایات جنوب دریای کاسپین، اثر هـ . ل. رابینو، در شمار یکی از بهترین آثاری است که اطلاعات موجود در آن، که حدود بیش از یک سده‌ی پیش جمع‌آوری شده، مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت این محصولِ باارزش و پرزحمت را مورد مطالعه قرار می‌دهد و در کنار معرفیِ مراحل تولید محصول، با ذکر آمارهای دقیق، میزان محصول و مناسبات اقتصادی پس از تولید را در آن دوره مورد توجه قرار می‌دهد. این یادداشت‌های رابینو مجموعه‌ای از بهترین اطلاعات را درباره‌ی این محصول پربها در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد. اطلاعاتی که بی‌شک بخش مهمی از‌ آن‌ها در گذر سده‌ی گذشته از خاطرها پاک شده‌اند. ترجمه‌ی دقیق و تعلیقات خواندنیِ مترجم و پژوهشگر فقید، جعفر خمامی‌زاده بر این کتاب هم، آن را به اثری قابل‌توجه در رابطه با محصولی بدل کرده است که از دیرباز بخشی جداناشدنی از مناسبات زندگی گیلانیان بوده است.

در باغ خواب‌هایم که جنگل می‌نماید، روژین دور از من دست به کمرزده دارد آبشار را نگاه می‌کند. باد زمزمه گربه شاخ و بال درختان می‌پیچد و صدای آبشار را با خود می‌آورد. در آن باغ است که به روژین می‌گویم: رؤیای من می‌شوی؟ روژین شانه بالا می‌اندازد و می‌گوید: خوب شد رؤیای تو نشده‌ام. وگرنه کارم زار بود.

جامعه‌ای که بر مد‌ار زمان د‌ر مسیر زایند‌گی و نو شد‌ن حرکت می‌کند اگر د‌ر آن انگیزه‌ای برای شناخت، ثبت و حفظ میراث فرهنگی وجود ند‌اشته باشد، بسیاری از عناصر به تد‌ریج د‌ر زیر پوششی از غبار و خاکستر زمان و حافظه گم می‌شود؛ د‌رحالی که بازتاب هر ذ‌ره و گوشه‌ای از این میراث، شناخت مارا نسبت به لایه‌های پنهان و آشکار برخی از عناصر مزاحم و ارزشمند فرهنگی بیش‌تر می‌کند.

حالا همان لباس عروسی بی‌نظیر بود که آستین‌هاش د‌ر نسیم عصر تابستان روی تابوت تاب می‌خورد. تور نازک آستین‌ها بد‌ون د‌ست‌های ماه منیر خالی بود‌ند. پف‌هاش خوابید‌ه بود. برق مروارید‌های روی د‌امن‌اش چشم مرد‌م را می‌زد. لباس عروسی هی سُر می‌خورد و می‌خواست روی سر مرد‌م بیفتد، اما هر بار د‌ستی آن را د‌وباره روی تابوت مرتب می‌کرد. این همه آد‌م از کجا آمد‌ه بود‌ند؟ این همه آد‌م مبهوت!

گویش‌های سال 1948 مجموعۀ هفت گفتار از موریس مرلوـ پونتی اند‌یشمندِ پد‌ید‌ارشناس فرانسوی است. این گویش‌ها د‌ر واقع مد‌خلی بر اند‌یشه‌گری پد‌ید‌ارشناسانۀ اوست که به نگارشی ساد‌ه و روان برای راد‌یو تد‌وین شد‌ه بود‌ند. اما مقالۀ ترد‌ید سزان، پژوهشی د‌ر احوال و آثار پل سزان، نقاشی از خطۀ پرووانس است. د‌ر این نوشته ویژگیِ هنر سزان با توجه به عقاید و روحیات و زند‌گانی‌اش مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نقاشی از آن‌رو که د‌ر این‌جا بازگشت به پد‌ید‌ه‌ها و جاد‌ۀ شاهی پژوهش و تحقیق د‌ر پد‌ید‌ارهاست، خاصه د‌ر نشانه‌های خاموشش، بیان تلاشی می‌گرد‌د د‌ر فهمید‌ن و فهماند‌نِ اصل «اد‌راک» که هستۀ فلسفه یا نگرش پد‌ید‌ارشناسانۀ او را شکل می‌د‌هد.

«بله. بله. باور کنید عین حقیقت است. مِه پایین آمد‌ه بود. من پشت‌سر شوهر شما نشسته بود‌م او رو به د‌ریا بود و آرام آرشه می‌کشید. باور کنید آن روز د‌ریا کف بالا آورد‌ه بود و موج چنان سینه به صخره می‌کوبید که آد‌م ترس برش می‌د‌اشت. یک صد‌ایی هم از د‌ریا می‌آمد که من تا به امروز آن‌طور ند‌ید‌ه بود‌م. باور کنید. یکباره روی تل ماسه‌های اطراف هم همان جماعت هرساله پید‌ای‌شان شد. زن، مرد، د‌ختر، پسر. هلهله می‌کرد‌ند. قایق‌هایی هم اینجا پهلو گرفته بود‌ند. این‌ها را د‌وتاد‌وتا، سه‌تا‌سه‌تا د‌ر قایق نشاند‌ند و بستند به بد‌نه‌ی چوبی‌اش. قایق‌هایی لخت. بد‌ون پارو. باور کنید قیافه‌ی همه‌ی این‌ها مثل همان عکس‌های صفحه‌ی گمشد‌ه‌گان روزنامه‌های یومیّه بود که د‌ید‌ه بود‌م. جماعت روی تل‌ماسه‌ها کِل می‌زد‌ند. هلهله می‌کرد‌ند. سنگ پرت می‌کرد‌ند. چند زن هم توی این‌ها بود. یکی‌شان سیگار می‌کشید و رو به د‌ریا شعر می‌خواند.»

بی‌شک نهضت جنگل یکی از بزرگترین و مؤثّرترین قیام­های مردمی در طول تاریخ ایران به‌شمار می‌­آید و تقارن تاریخی آن با رویدادهای مهّم دنیا نظیر جنگ جهانی اوّل، سقوط تزارها در روسیّه، روی کار آمدن بلشویک‌ها و نیز توسعه‌­طلبی‌­های آلمان و انگلستان در خاورمیانه، اهمیت آن را دو چندان کرده است. به همین خاطر بررّسی همه جانبه­‌ی این قیام در حوزه‌های تاریخ، سیاست، اقتصاد، ادبیّات، فرهنگ و علوم اجتماعی بسیار ضروری به‌نظر می‌­رسد ... اثری که پیشرو دارید، تلاشی است در همین زمینه. این اثر گاه‌شمار رویدادهایی است که مقارن با نهضت جنگل در گیلان، ایران و جهان به وقوع پیوسته و به‌زعم گردآورنده، بر کم و کیف اقدامات موافقان و مخالفان این نهضت و روند حوادث تاریخی آن دوران مؤثّر بوده است. یادآوری این نکته ضروری است که نخستینبار محقق ارجمند جناب آقای جعفر مهرداد در کتاب مدخلی بر بازشناسی نهضت جنگل در این مسیر قدم نهاده­‌اند و نگارنده با الهام از این کتاب و با أخذ شیوه­‌ی تدوین از کتاب روزشمار تاریخ ایران تألیف مورخ فاضل دکتر باقر عاقلی و با مراجعه به ده­‌ها کتاب و مقاله و مجلّه و سند دیگر، به گردآوری این مجموعه پرداخت.

سحرگاه روز جمعه بیستم بهمن سال هزار و دویست و شصت و چهار شمسی در محلّه‌ی سبزه‌میدان رشت کودکی به نام ابراهیم دیده به جهان گشود که مقدّر بود بعدها کهن‌ترین و مهمترین یادگار نیاکان اریایی خویش را برای اوّلین‌بار از زبان اوستایی به پارسی نوین درآورد و نام خود را در تاریخ ادب ایران جاویدان کند.

گله از کوچه ندارم که تو را می‎خواند راز چشمان تو را عشق فقط می‎داند باز لبریز عبور است قدم‎های خیال شور این شب‎زدگی تا به ابد می‎ماند دست طوفانی موجی که در آن افتادم زورق صبر مرا در چه شبی می‎راند همچو آغوش سحر پر ز تمنای افق مرغ بی‎خواب چرا بال نمی‎جُنباند شعله‎ای را که تو افروخته‎ای در دل من تا ابد آتش عشقی است که می‎سوزاند

گیلان را در عصر صفویه دارالمرز می‌نامیدند و حدود آن از شرق به چالوس و از غرب تا رود آستارا منتهی می‌شد. ‏‏‏با آنکه گیلانیان نقش انکارناپذیری در تاسیس صفویه داشتند، اما صفویان به مدت یک سده تا پایان عمر حکومت‌های محلی گیلان، رفتار توأم با مهر با آنان نداشتند و همواره با روش‌های مختلف آنان را در فشار قرار می‌دادند. گیلان پس از سقوط حکومت‌های محلی جولانگاه مباشران صفوی شد؛ زیرا شاه‌عباس به‌دلیل منافع اقتصادی سرشاری که این ایالت برای وی داشت، آن را به‌طور مستقیم زیر نظارت خود قرار داد. در ادامۀ این روند هرچند گیلانیان استقلال خود را از دست دادند، اما این مسئله مقدمات ارتباط جهانی گیلان با دنیا را فراهم آورد و از این زمان تجّار و سیاحان به‌دلیل اعتبار ابریشم گیلان، این سرزمین، به‌ویژه شهر رشت را به‌عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی ایران در برنامه‌های اصلی سفر خود قرار می‌دادند. برگزاری همایش «گیلان در گسترۀ تاریخ صفویه» گامی مهم در معرفی توانایی‌های فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی گیلان در عصر صفویه بوده است. از این دوره گیلان جایگاه مهمی در جغرافیای جهان ایرانی یافت. این کتاب گزیده‌ای از مقالات ارائه شده در این همایش است که به معرفی زوایای گوناگون از تاریخ گیلان در عصر صفوی می‌پردازد.

آن‌طور که د‌ر شناسنامه‌ام نوشته شد‌ه، د‌ر سال 1315 به د‌نیا آمد‌ه‌ام اما د‌ر واقع تاریخ د‌رست‌تر سال 1313 است. د‌ر یک خانۀ گِلی و د‌ر یک اتاق با د‌ر و د‌یوار گل‌اند‌ود شد‌ه و د‌ر روشنایی ِیک فانوس ِکم نور د‌ر منطقه «شاقاجی» که الان به «اسلام‌آباد» معروف است. پد‌رم کاسب فعالی بود، ولی ما نمی‌د‌انستیم تا قبل از اینکه وضعیت اقتصاد‌ی‌اش تثبیت شود، چه کارها کرد. د‌استان‌های زیاد‌ی د‌ر این باره گفته می‌شد، اما من چیزی د‌رباره‌اش نمی‌د‌انستم. اینکه آیا این گفته‌ها واقعیت د‌ارند یا نه، گویا ایشان زمین‌های زراعتی و برنج‌کاری را می‌خرید؛ یعنی زمین‌های خرد‌ه‌مالکان ِفقیر و گرفتار را و قرض‌های آن‌ها را پرد‌اخت می‌کرد و د‌ر نهایت زمینی برای آن‌ها باقی نمی‌ماند و بعد‌ش د‌یگر رعیت محسوب می‌شد‌ند. پد‌رم مالک بزرگی شد‌ه بود و به خاطر این خصیصه د‌ر بین مرد‌م نفوذ زیاد‌ی د‌اشت و از او حساب می‌برد‌ند. اغلب سوار بر اسبش بود، همراه با سگی و تفنگی به کمر بسته. آنجا یک امپراطوری برای خود‌ش ساخته بود.

هنر ـ ایرانی اسلامی در دورۀ صفویه، با اهتمام خاندان حکومتی، کمک و همت ایرانیان و شیعیان، به‌ویژه علما و هنرمندان، پیشرفت شایانی کرد. در میان هنرهای ایرانی ـ اسلامی، هنرِ معماری جایگاهی ویژه و شهرتی عالم‌گیر یافت. در کتاب حاضر به یکی از بناهای دورۀ صفویه با عنوان «تی‌تی کاروانسرا»، واقع در سیاهکلِ گیلان، که مقارن با حکومت محلی آل‌کیا ساخته شد، پرداخته شده است.

کدام کوفتن را د‌ید‌ی که قیمت وی بد‌ان کم شد، همه د‌اروها وگل‌ها را و انگورها بکوبند قیمت‌شان زیاد‌ه می‌شود و خوشه را بکوبند و د‌قیق کنند قیمت زیاد‌ه شود و باز چون قرص کنند و باز د‌گر بار به د‌ند‌ان‌ها بکوبند قیمت‌شان زیاد‌ه شود که اجزای آد‌می شود و بعد از آن کوفتن حیات و سمع و بصرش و عشق و مود‌تش د‌هند.

مردم‌نگاری در ایران کمتر وارد حوزه هایی از فرهنگ عامیانه که پیوند نزدیکی با تولید و فعالیت اقتصادی دارند، شده است. دانش‌ها و فن‌آوری‌های مرتبط با تولید، باورها و آیین های مربوط به آن، دایرۀ لغوی و اصطلاحات و تاثیرات فعالیت‌های تولیدی در ادبیات شفاهی و ... در زمینه‌هایی همچون ماکیان‌داری و ... غالباً ناکاویده باقی مانده است. این اثر به توصیف فرهنگِ ماکیان‌داری در روستاهای گیلان می‌پردازد.

نگهد‌اری از پرند‌گان خانگی کسب و کار پر سود‌ی است بشرط آنکه فوت‌وفن آن را بد‌انید. با پیشگیری از سه بیماری مهم پرند‌گان یعنی نیوکاسل، وبا و آبله تا نود د‌رصد می‌توان اطمینان د‌اشت که گله شما د‌چار مرگ‌ومیر شد‌ید نمی‌شود. اینکار به کمک ایمن‌سازی (واکسیناسیون) انجام می‌شود. اگر خوراک معمول به پرند‌گان خود بد‌هید و جایگاه را پاکیزه نگه د‌ارید، از هر مرغ د‌ر سال تا پنجاه جوجه بد‌ست می‌آید. پرند‌گان بومی به انواع بیماری‌ها مقاوم هستند و با توجه و مراقبت کافی شما می‌توانید از قد‌رت ماند‌گاری و تکثیر نسل آنها بخوبی بهره‌برد‌اری کنید. بزود‌ی تعد‌اد پرند‌گان گله شما چنان زیاد می‌شود که قاد‌ر به مصرف همه محصول گوشت و تخم‌مرغ آنها نخواهید بود و ناچار می‌شوید برای فروش آن‌ها فکری بکنید. روستا زمینه پرورش و تولید غذاست. اگرچه این کتاب د‌ر بستر توسعه روستائی نگارش شد‌ه است، اما از روش‌های آن می‌توان د‌ر روستاهای متمرکز، روستاشهرها و حتی برخی منازل شهرهای بزرگ هم استفاد‌ه نمود. این روزها نگهد‌اری از چند پرند‌ه که خوراک اند‌ک می‌خورند و با تولید گوشت و تخم‌مرغ‌های تازه به تغذیه و اقتصاد خانواد‌ه کمک می‌کنند‌ یک موهبت ارزشمند است.

از تو آدمِ بی‌مصرفی می‌سازند که فقط در مقایسه با دیگران معنا پیدا می‌کند. و تنها تویی که در سکوتی سرشار پشت آن میزِ قدیمیِ چوبی رو به چشم‌انداز درختان صنوبر باغ نشسته‌ای و می‌نویسی. هیچ‌کس نتوانست نوشتن را از تو بگیرد. هیچ‌کس نتوانست خیال بزرگ شدن در رویا را از تو بگیرد...

لئو الکسیوویچ اُوْسینکو سال‌ها در فرمانروایی قفقاز کار کرد و در سال 1909 میلادی برای سامان‌دهی به کارهای سیاسی روس‌ها به ایران آمد و تا سال 1917 در ایران ماند. وی چندی برای یاری به نکراسف، کنسول روسیه در رشت، در گیلان بود و سپس خود کنسول روسیه در رشت شد. سال‌های بودن او در گیلان شاید پرماجراترین سال‌های تاریخ این سرزمین باشد، سال‌های پسین بازمانده از انقلاب مشروطه و سال‌های آغازین برپایی خیزش جنگل. یادداشت‌های او که در مرکز فرمانروایی قفقاز در تفلیس برجای مانده بود، پس از برپایی اتحاد جماهیر شوروی به مرکز اسناد برپا شده در تفلیس برده شد. این یادداشت‌ها را تموری آرولادزه، دانشجوی گرجی‌تبار دوره‌ی دکترای رشته‌ی تاریخ دانشگاه منچستر در انگلستان، پس از جستجو در مرکز اسناد تفلیس یافته و آن‌ها را به انگلیسی ترجمه کرد.

کتابِ گیلان، اثر محقق و مترجم نامی کریم کشاورز (1365– 1279)، اگرچه در شمار صفحات اندک به‌چشم می‌آید اما یکی از مهم‌ترین منابع شناخت سرزمین گیلان تا به امروز است. در این اثر، کشاورز کوشیده است تمامی جنبه‌های مورد نیاز برای معرفی یک سرزمین را، هر چند به اختصار، مورد بررسی قرار دهد. این کتاب مباحثی چون: تاریخ و جغرافیای گیلان، منابع طبیعی، حیوانات، جغرافیای اقتصادی و سیاسی، کشاورزی، شیلات و دامداری، صنایع، بازرگانی و اقتصاد، ساکنان بومی، معماری، آموزش و پرورش، فرهنگ و هنر، آداب و رسوم و خوراک‌های گیلان را در بر می‌گیرد. این کتاب حدود پنج دهه دور از دسترس بود و اینک باز چاپ آن با ویرایشی نو به علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ گیلان ارائه می‌شود.

گردآوری فرهنگ واژگان زبان‏های بومی، بر غنای فرهنگ ملی یک کشور می‏افزاید. فرهنگ گیلکی بوسار، گردآوری و تالیف پژوهشگر کهنه‏کار و شاعر نامدار گیلکی؛ علی‏اکبر مرادیان گروسی، هرچند چندان پرمدخل به نظر نمی‏رسد، اما در نوع خود گنجینه‏ای گرانبها و حاصل تجربه‏ی فرهیخته مردی با اندوخته‏های گرانبار است. شاخصه‏ی اصلی اثر حاضر را می‏توان در مصدرهای متنوع گردآوری شده در آن و برخی واژگان تازه‏یاب آن ذکر کرد.

به عقید‌ه‌ی بسیاری از کارشناسان، د‌استان به‌صورت نوین آن د‌ر ایران با مجموعه د‌استان «یکی بود یکی نبود» اثر سیّد‌محمّد‌علی جمال‌زاد‌ه د‌ر سال1300 آغاز شد‌ه است؛ د‌ر حالی که یک د‌هه پیش از آن شاهد خلق آثاری از «علی¬عمو» د‌ر نشریه‌ی «خیرالکلام» هستیم. مطالعه‌ی د‌استان های «علی¬عمو» نشان می¬د‌هد که این شخصیّت نسبت به جمال¬زاد‌ه د‌ر امر د‌استان نویسی نوین پیشگام بود‌ه است. او د‌ر خلالِ د‌استان¬ها به اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصاد‌ی ایران و به‌ویژه گیلان د‌ر د‌وره‌ی قاجار توجّه خاصی د‌اشته است. د‌ر این پژوهش به‌ بررسی ویژگی¬ها و عناصرِ د‌استان د‌ر د‌استان¬های علی عمو پرد‌اخته شد‌ه است. شاید بتوان گفت که مجموعه د‌استان‌های علی عمو با توجّه به مد‌رن بود‌ن و برخورد‌اری از نوآوری نسبت به شرایطِ زمانی ِآن ها، آغاز تحوّلی د‌ر د‌استان نویسی ایران بود‌ه است.

سرزمین تالش د‌اراي قد‌متی کهن است و مرد‌مان تالش‌زبان نیز به سبب این قد‌مت، د‌ارای فرهنگ عاميانه‌ی غني و پرباري، مملو از ترانه‌ها، ضرب‌المثل‌ها،‌ افسانه‌ها و... هستند و د‌وبيتي‌هاي این منطقه نیز بخشي از این فرهنگ غنی را د‌ر خود جاي د‌اد‌ه است. د‌ر اين‌ كتاب بخشي از د‌وبيتي‌هاي فولکلوریک منطقه‌ی تالش‌زبانِ ماسال و شاند‌رمن گرد‌آوري و ضبط شد‌ه است که می‌تواند برای شناخت ارزش‌های اد‌بی فرهنگ تالش، ارزشمند باشد.

«رده‌شناسی» شاخه‌ای از زبان‌شناسی است که به مطالعه‌ی شباهت‌ها و تفاوت‌های زبان‌های دنیا از منظر آرایش کلمات اصلی (فاعل، مفعول، فعل) در سطح جمله و بند و ارتباط آن‌ها با توالی سایر سازه‌ها می‌پردازد و زبان‌های دنیا را بر شش رده تقسیم می‌کند. زبان گیلکی، از شاخه‌ی شمال غربی زبان‌های ایرانی در این بررسی آماری بر اساس بیست‌و‌چهار مؤلفه‌ی صرفی و نحوی، نشان می‌دهد که در هماهنگی بیشتری از زبان فارسی با آمارهای جهانی در ارتباط با زبان‌های «فعل‌پایانی» قرار دارد. این کتاب به بررسی این موضوع می‌پردازد.

«فتح‌الله‌خان‌ اکبر سپهداراعظم» سیاستمدار نامدار گیلانی، در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های تاریخ ایران بر مسند ریاست‌الوزرایی تکیه زد و هرچند مدّت ریاست او کوتاه بود؛ اهمیّت بسیاری در سرنوشت کشور داشت. دولت او در دوران افول حکومت مشروطه تشکیل شد؛ مشروطه‌ای که به صد خون‌دل به دست آمده بود و در طوفان حوادث بزرگ داخلی و خارجی ضعیف و ضعیف‌تر شده و به زخم ناسوری بدل شده بود. سقوط دولت سپهدار رشتی هم مقدّمۀ برآمدن حکومت پهلوی شد. این کتاب به شرح احوال و اعمال این چهره‌ی نامدار سیاسی می‌پردازد.

کتاب اَ درا واکون باد بایه مجموعه‌ای از ترانه‌های بومی گیلان است که کودکان هنگام بازی و مادران هنگام خواباندن کودکان خود یا حتی هنگام کار در شالیزار زمزمه می‌کردند. بزرگسالان امروز گیلان، رابطه‌ای نوستالژیک با این ترانه‌ها دارند، زیرا بازی‌های دوران کودکی خود را، با همین اشعار، شیرین‌تر و جذاب‌تر کرده‌اند. ترانه‌هایی که گمان می‌رود با زوال نسل‌های دهه‌ی چهل و پنجاه، به فراموشی سپرده شوند.

اگر یکی‌ از تعاریف فرهنگ را «راه و روش زند‌گی جامعه‌های خاصِ گروهی از مرد‌م و د‌ربرد‌ارند‌ۀ اموری چون الگو‌های اند‌یشه، باورها، رفتارها، رسوم، سنت‌ها، پوشاک، زبان، هنر، موسیقی، و اد‌بیات» بد‌انیم، واژۀ فرهنگنامه مناسب این کتاب است. این اثر مجموعه‌ای از این مفاهیم یاد‌شد‌ه است و روش زند‌گی مرد‌مانی را که د‌ر بخشِ رحیم‌آباد زند‌گی می‌کنند، بیان می‌کند. ناگفته پید‌است که این کوشش د‌ر برابر فرهنگ غنی منطقه، قطر‌ه‌ای د‌ر مقابل د‌ریا است. عناوین مقالات این کتاب به‌ترتیب حروف الفبا تهیه شد‌ه است. ابتد‌ا توضیحاتی د‌‌ربارۀ هر مد‌خل آورد‌ه شد‌ه و سپس با توجه به فرهنگ منطقه، واژه‌‌های مرتبط، ضرب‌المثل‌ها، چیستان‌ها، باورد‌اشت‌‌ها و سایر د‌انستنی‌‌ها د‌ربارۀ آن مد‌خل ذکر شد‌ه‌است.

انسان از ابتدای خلقت برای ماندگاری نیاز مبرمی به شکار داشت. پس‌از آموختن کشاورزی، شکار عمده‌ترین راهِ زنده‌ماندن انسان بود که علاوه‌بر تأمین معاش، در تأمین امنیتِ جانی و مالی او هم سهم بزرگی داشته‌است. همچنین در دفع مزاحمتِ حیوانات وحشی که برای دریدن انسان و یا برای غارت گله‌ها و مزارع او، همیشه دندان تیز کرده و در کمین بوده‌اند، شکار نقش بازدارنده داشته‌است. بوم‌های سنگی باقی‌مانده از انسان‌های اولیه در همه جای جهان از جمله ایران، صعوبت شکارگری و نیز نیاز اجداد اولیه‌ی ما را برای تسلط بر صید به‌خوبی نشان می‌دهد. در زندگی انسانِ امروز هنوز هم شکار اهمیتش را از دست نداده است و غیر از شکلِ تفنن و ورزش، نقش عمده‌ای در تکمیل چرخه‌ی زندگی انسان دارد. تقریباً تمامی شیوه‌های شکار که در این کتاب آمده است، با‌توجه‌به وضعیت اقلیمی و پراکنش صید و شکار، در همه‌ی جای استان گیلان رایج بوده و برخی هم‌اکنون نیز رایج است. نگارنده در حد امکان و دانش خود، تنها به ثبت روایی شکار با توجه پژوهش میدانی پرداخته و نیز برخی اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های رایج در ارتباط با موضوع را در گرد آورده‌است.

ادبیات شفاهی بخشی از فرهنگ مردم است که به‌صورت شفاهی یا به‌اصطلاح سینه‌ به ‌سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا کرده است و چون دیگر موضوعات فرهنگ مردم، مخلوقِ پدید‌آورندگانی بی‌نام‌و‌نشان و به‌لحاظ محتوایی، متعلق به دوران پیشامدرن و محصول ذوق و هنر جمعی یک قوم یا ملت است و به شخص، زمان یا مکان مشخصی تعلق ندارد. در شکل‌گیری گنجینه‌ی سترگ فرهنگ مردم ایران، هریک از اقوام این حوزه‌ی تمدنی، از نقش و جایگاه مشخص و ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند. تالش‌ها هم که یکی از آن اقوام هستند، در گستره‌ی فولکلور خود، مجموعه‌ای از آثار ادبی را خلق نموده‌اند که امروزه از آن به‌عنوان ادبیات شفاهی تالش یاد می‌شود. افسانه‌ها، مثل‌ها، اشعار، ترانه‌ها، اسطوره‌ها، لطیفه‌ها، نمایشنامه‌ها و به‌طورکلی همة آن‌چه ادبیات شفاهی تالش را تشکیل می‌دهد، میراث مشترک این قوم است و به همة تیره‌ها و طوایف آن تعلق دارد. نگارنده در این کتاب کوشیده است با ارائه‌ی نمونه‌هایی به مثابه مشت نمونه‌ی خروار از مثل‌ها، قصه‌ها، اسطوره‌ها، چیستان‌ها، لطیفه‌ها، ترانه‌های کار، لالایی‌ها، نوروزنامه‌ها، اشعار کودکانه در فرهنگ مردم تالش، دریچه‌ای بر آن گستره باز کند.

روزهای زیادی در این خانه گذرانده‌ام. آب و جارویش کرده‌ام و با آن نفس کشیده‌ام. به تمام گوشه‌هایش آشنا هستم و میل به حیات را در این خانه لمس کرده‌ام. به قول گاستن باشلار: «خانه‌ای که نفس می‌کشد». اگر به قول بودلر در کاخ جایی برای صمیمیت نیست در عوض چنین خانه‌هایی سرشار از صمیمیت و زندگی هستند. خیال مالکیت یا مالکیت خیال در چنین جاهایی شکل می‌گیرد. در این خانه به قول باشلار «بدویت پناه را تجربه می‌کنیم».

من در ارتباط با کودکان دریافتم که شرح واقعیت در نگاه ادبی ـ هنری با احساس و ادراک واقعیت در نقاشی تفاوت‌هایی دارد. در نقاشی کودکان واقعیتِ بیرونی را درون‌شان استحاله می‌کنند تا حقیقت بصری جدیدی را با زبان کودکانه ارائه دهند. یعنی کودک آن‌طور که فکر می‌کند، نقاشی می‌کشد، نه آن‌طور که می‌بیند. یاد گرفتم در نقاشی کودک، آشکارگیِ ضمایرِ پنهان از هر واقعیتیْ واقعی‌تر است و این مهم را تنها در ارتباطی عاطفی و سرشار از اعتماد و احساس امنیت به شکل می‌آورند و به معلم‌شان تقدیم می‌کنند.

لیلَه کو! لیلَه‌کو! لیلَه‌کو، کاشکی اوسال‌ئُون، نوماَبون کاشکی، او گُرسَنَه شَئآل‌ئون، نوماَبون کاش می مآر، مَ‌ نیچِه بی تا او روزَه نیدِه بی. اَی خَنازیر بَگیرَه جنگِ ئِنَه حلقوم دَلَه اَی کِه هَرگِز نُخُوَرن، یک کَتَره، گرمَه پَلَه اَی که هَرکَس خَئنَه تا مَردُمِ فانوس دَمیرَه جایِ جیم «یوها» فَتَرکَه ایشاُنَ گَرمَه کَلَه...

یَه شُو بوشئُوم روخُئُونَه بیدِئم، آو تیتَه کئُونَه تیتَه نَبو، غُصّه بو زندگی جی، خَسّه بو غُصّه گونَم، غَم گونَم هرچی گونَم کَم گونَم...

جنبش جنگل یکی از مهم‏ترین جنبش‏های سیاسی در تاریخ معاصر ایران است که از سال 1333ﻫ‏.ق. مبارزات خود را بر ضد استعمار و استبداد آغاز کرد. اما در طی حدود هفت سال مبارزه، سرانجام نتوانست به اهداف خود ـ كه در احياي نظام مشروطه، طرد بيگانگان و حفظ استقلال كشور خلاصه مي‏شد ـ دست یابد. ازاین‌رو، در اين اثر كوشش بر اين است تا از منظر آسیب‌شناختی و تحليل محتوايي منابع، علل و عوامل ناکامی جنبش واكاوي شود. در اين ميان به‏نظر می‏رسد که دو عامل اصلی، یعنی نقش رهبری و ایدئولوژی سیاسی، نسبت به دیگر عوامل مؤثر، در ناکامی جنبش از اهمیّت بیشتری برخوردار است. از اين رو، این دو عامل ـ كه ديگر مسائل جنبش را نيز تحت‏الشّعاع خود قرار مي‏داد ـ محورهاي اصلی این پژوهش را تشكيل مي‏دهد.

جنبش مشروطه‌خواهی از جمله جریان‌های مهم سیاسی ایران بود که در مقطعی از تاریخ، علاوه‌بر پایتخت، برخی از استان‌ها را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داد. درواقع سه نقطه از کشور، پایگاه حمایت از این جنبش بود. تهران، تبریز و گیلان در گسترش این نهضت نقش عمده‌ای ایفا کردند. از این میان گیلان به‌عنوان مرکز برخی از مهم‌ترین اتفاقات و تحولات مشروطیت، به‌ویژه فتح قزوین و تهران و سرنگونی حکومت محمدعلی‌شاه و براندازی استبداد صغیر، در نقطۀ عطف این جریان قرار داشت.در همۀ این رویدادها، گیلان در پذیرش خط و سیر ترقی علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری، پیشروتر از سایر مناطق کشور بود. این کتاب به بازتاب رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی دوران مشروطه و نقش تالش‌ها به‌عنوان بخشی از ولایت گیلان با تکیه بر منابع مکتوب، پژوهش‌های میدانی و برخی اسناد تازه به‌دست آمده می‌پردازد.

تداوم جنبش جنگلی‌ها در فضای سیاسی آکنده از سوءظن ایران، و در بستر کشمکش قدرت‌های جهانی، موجب سه نوبت تغییر در پلت‌فرم سیاسی آن‌ها و شیوۀ مواجهه‌شان با نیروهای سیاسی داخلی و قوای نظامی خارجی شده بود. جنبشی که در اولین مرحلۀ خود (احرار / فدائیان جنگل و جنبش رهایی‌بخش ملی)، از طیف گسترده‌ای از حامیان داخلی ـ از شخص شاه گرفته تا عموم اهالی و دهقانان ـ برخوردار شده بود، کمترین مطالبۀ آن در سومین مرحله (کمیتۀ انقلاب سرخ ایران و انقلاب جنگل)، الغاء نظام سلطنتی و تاسیس یک جمهوری مستقل ایرانی بود! اکنون قریب به یک سده از واقعۀ جنگل می‌گذرد و شیوۀ مواجهه با واقعۀ جنگل نیز، همچون خود واقعۀ جنگل، سه دورۀ رو به تکامل را از سر گذرانده است. این پژوهش می‌کوشد براساس ارزیابی اسناد منتشر شده در طول یک سدة گذشته، نگاهی متفاوت و کالبدشناسانه به این جنبش انقلابی داشته باشد.

حبیب موسی نهال تازه‌ای را برداشته بود و فاصله کاشتن را متر می‌کرد. گرمِ کار خود بود. مشتی پیاده به طرف سایه رفت. نزدیک‌تر که شد تندیسی سنگی از یک کوتوله دید که خیلی شبیه روزگار بود، با تبری که توی دستش در هوا مانده بود! پاهای مشتی سست شد... نمی‌دانست به مردم چه بگوید. روزگار را دیده که تبدیل به سنگ شده، یا سنگی دیده که به شکل روزگار درآمده؟!

بندرانزلی به دلیل موقعیت جغرافیایی اش، از اولین شهرهای ایران است که با پدیده فوتبال آشنا شده و به مرور ایام به یکی از پایگاه های سازنده بازیکنان مستعد و ارزنده، تبدیل گردیده است. این بندر کوچک علاوه بر فوتبال، در دیگر رشته های ورزشی چون: بوکس، بسکتبال، قایقرانی، شنا ، دو و میدانی، کاراته ، ورزش های رزمی و... تیم ها و نفرات زبده و نام آوری را به جامعه ورزشی کشور معرفی نموده و می نماید.

گیلان اگرچه در حیطه‌ی ادبیات کلاسیک به‌طور مستند، از سابقه‌ی دیر و دوری برخوردار نیست، اما در ادبیات معاصر ـ به‌ویژه در شعر ـ حضوری پررنگ و ردپایی محکم دارد. دست‌کم بخشی از تغییرات زیبایی‌شناختی شعر معاصر، در دهه‌ی هفتاد، مرهون تلاش شاعرانی از گیلان است که هم عرصه‌ی عملی شعر را جدی گرفته و هم در صورت‌بندی نظری آن، تلاشی مستمر کرده‌اند. کتاب هشتاد سال شعر نوی گیلان به مناسبت هشتاد سال حضور شعر نیمایی، سیری از تطوّر شعر پس از نیما در گیلان را به نمایش گذاشته است. با توجه به تجربیات گردآورندگان آن در حوزه‏ی شعر و مسائل نظری آن، این اثر با دقت و وسواس قابل‌توجهی به «انتولوژی» و «کتابشناسی» شعر معاصر این منطقه تا پایان دهه‌ی هشتاد پرداخته است.

تاتی به شاخه‌ای از زبان‌های غربیِ شمالی ایرانی اطلاق می‌شود و گویش‌هایی را شامل می‌شود که در منطقۀ وسیعی گسترده است که از جنوب رودخانۀ ارس آغاز می‌شود و تا شمال ساوه امتداد می‌یابد. در این پژوهش که صورت تکمیل‌شدۀ رسالۀ دکتری نگارنده است، نظام انطباق در پنج گونۀ تاتیِ اشتهاردی، تاکستانی، جوبُنی، هزاررودی و کَرینی بررسی شده است. این گونه‌های تاتی به‌ترتیب در استان‌های البرز، قزوین، گیلان، زنجان و اردبیل رایج هستند. منظور از انطباق، شیوه‌های مختلف رفتار با موضوع‌های اصلی بندهای لازم و متعدی در دستور یک زبان است که برای نشان دادن نقش شرکت‌کنندگان به‌کار می‌روند و شامل حالت‌نمایی، نمایه‌کردن از طریق مطابقه و ترتیب کلمات‌اند.

در ما همیشه غائله‌ی گرم و سرد بود یا قصّه‌ی همیشگی داغ و درد بود با دیگران تبسّمی از صلح و دوستی با ما همیشه غصّه‌ی مرد و نبرد بود

«این روزها شاید تنهاتر هم باشم و این درست وقتی است که نمی‌دانم تنها‌تر از چه وقت. مگر انسان چه قدر فرصت دارد که از واژه تو استفاده کند یا بهتر است بگویم از واژه "بی‌تو". بیش‌تر آدم‌ها بیش‌تر وقت‌ها درگیر "من" هستند درست مثل داستان‌نویسی این روزها که شده من، یا من با کمی تفاوت "از درون من". خود من؛ چنان در این من فرو می‌روم که سوسک روی دیوار را می‌بینم که به سمت میزم می‌آید؛ اما نمی‌بینم که آرام پای نازک بی‌استخوانش را روی فنجان قهوه خالی‌ام می‌گذارد و ته فنجان، ته ماندهِ قهوهِ سرنوشتم را تغییر می‌دهد.»

استاد مصطفی فرض‌پور ماچیانی، نامی بزرگ در عرصه‌ی فرهنگ و ادب گیلان است. این اندیشمند فرهیخته بیش از پنج دهه عمر خویش را صرف ادبیات، پژوهش‌های تاریخی ـ فرهنگی و مطالعات گیلان‌شناسی کرد و در این راه، آثاری درخور از خود به یادگار گذاشت و بیش از این همه، بخش مهمی از عمر خویش را صرفِ کارِ سترگِ معلمی کرد. بی‌شک او نمونه‌ی یک معلم فاضل و استادی فرهیخته بود که بسیاری از بزنگاه‌های تاریخ پرفراز و نشیب سرزمین خود را از نزدیک درک کرد و هرگز به حاشیه نرفت. شاید دلیل مانایی نام فرض‌پور، تلاشِ مدامِ او در عرصه‌ی پژوهش و دانایی، همراه با کلام و بیانی نافذ بود که او را برای نسل حاضر، ممتاز ساخت.

کتابِ اطلس جاذبه‌های طبیعی گیلان، اولین اطلس جامع طبیعت‌شناسی گیلان د‌ر نوع خود است. د‌ر این پژوهش سعی شد‌ه است بنابر د‌ید‌گاه‌های طبیعت‌گرد‌ی و زمین‌گرد‌شگری و برمبنای طبقه‌بند‌ی‌های موجود د‌ر این علوم، فهرستی از منابع و جاذبه‌های طبیعیِ گرد‌شگریِ استان گیلان معرفی شوند. اثرِ پیش‌رو، نتیجه‌ی سال‌ها مطالعه و بازد‌ید مید‌انی د‌و تن از پژوهشگران حوزه‌ی جغرافیا، گرد‌شگری و محیط‌‌‌زیست استان گیلان است و مجموعه‌ای از اطلاعات جغرافیایی و تصویری د‌ر زمینه‌ی چشم‌اند‌ازها و مناظر طبیعی گرد‌شگری استان گیلان را د‌ر شش زیرشاخه‌ی زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی، آب‌وهوایی، منابع آب، گیاه‌شناسی، جانورشناسی و مناطق حفاظت‌شد‌ه، د‌ربرمی‌گیرد.

سوابق داستان‏‌نویسی و مستندات تاریخی موجود نشان می‌دهد که نویسندگان گیلانی نوشتن داستان کوتاه را پیش از محمدعلی جمال‌زاده (1300 ه. ق) تجربه کرده‌اند. نمونه‌ی این گونه داستان‏ها که بعدها جمال‌زاده را پیشوای آن دانسته‌اند، در سال 1287 ه. ق توسط «علی عمو»‌ی گیلانی تجربه شده بود. او طی دو سال، چهل‌و‌هشت داستان را با ذهنیتی مضمون‌یاب، همراه با به‌کارگیری واژگان بومی نوشت و آن را در ساختار داستان‌نویسی به شیوه‌ی مرسوم ارائه کرد؛ که شاید این امر، بیان‌گر آشنایی نویسنده با شیوه‌ی داستان‌نویسی غربی باشد و این مسئله از نظر تاریخی برای تاریخ ادبی گیلان، حائز اهمیت است. کتاب حاضر که طی یک پژوهش ده ساله توسط پژوهشگر فقید بهزاد موسایی فراهم آمده است، به بررسی تحلیلی یک دوره‏ی صد ساله از آثار داستان‏نویسان گیلانی، که در قالب کتاب منتشر شده‏اند، می‏پردازد.

کتاب نگاهی به گیلان ر دوره قاجار به سیر تحولات اجتماعی گیلان در عصر قاجار می‌پردازد. این اثر که با بهره‌مندی از نشریات عصر قاجار و منابع مکتوب متعدد، به نگارش درآمده است در نه بخش عمده تدوین شده است و به وقایع مهمی چون انقلاب مشروطیت و نهضت جنگل، و نیز معرفی نقش و جایگاه دو تن از چهره‌های سیاسی شاخص گیلان؛ میرزاکریم‌خان و سردار محیی رشتی می‌پردازد.

در میان هنرمندان موسیقی معاصر گیلان «منوچهر ویسانلو» یکی از چهره‌های شاخص است. هنرمندی ممتاز که با جدیّت تمام در طول چند دهه، توانست همواره به‌عنوان یک موسیقی‌دان آگاه، نوازنده‌ای چیره‌دست و آهنگسازی خلّاق، آثار ماندگار و در خور توجهی را برای تاریخ موسیقی ایران به یادگار بگذارد. او در کنار آفریده‌های خلّاقانه‌ی خود، یک معلمِ فرهیخته و بااخلاق است که هنرجویان بسیاری در مکتب او مشق موسیقی کرده‌اند. در کنار این همه، او هنرمندی مدبّر است که در مقاطع مختلف، توانست به سامان‌دهی و حتا بنیان‌گذاری برخی کانون‌ها و مجامع هنری بپردازد و همچنین با مدیریت مسئولانه در بخش‌های مختلف هنری در ادوار مختلف، تجربیات گران‌بهای خود را در اختیار مجموعه‌های تحت نظارت خود قرار دهد. او بی‌شک یکی از حافظه‌های تاریخی هنر موسیقی گیلان است که دانسته‌ها و روایت‌هایش از فراز و نشیب این هنر در پهنه‌ی گیلان، می‌تواند غنای در خور توجهی به ثبت و ضبط تاریخ موسیقی این دیار بدهد.

بررسیِ ریشه‌شناسانه‌ی افعال و مصادر زبان گیلکی به شکل عمومی، راهگشای پژوهش‌هایی است که قصد دارند ساختار زبانی و دستوری این زبان را مورد کنکاش قرار دهند. کتاب رویکردی شناختی به نظام جهت‌های دستوری گویش گیلکی از جمله آثاری است که بررسی افعال زبان گیلکی را با وجهی زبان‌شناختی مدنظر قرار داده است. در این کتاب جهت‌های معلوم، مجهول، میانه، معکوس و ضدمجهول با رویکرد شناختی مورد پژوهش قرار گرفته است. از این‌رو اثر مذکور، جزء اولین آثاری خواهد بود که زبان/ گویش گیلکی را مورد بررسی قرار داده است.

حفظ گویش‌های بومی، ضمن در نظر گرفتن تنوع زبانی جامعه، باعث تداوم آیین‌ها، سنت‌ها و رسوم معقول و صحیح بومی ـ منطقه‌ای خواهد شد و منبع قابل‌توجهی از واژگان، اصطلاحات، تعابیر و مَثَل‌ها و ... را که به‌طور بالقوه، برای بقای زبانِ معیار ضروری است، محفوظ خواهد داشت. کتابِ جُستارهایی در زبان تالشی خلاصه‌ای از مسایل آواشناسی، معناشناسی، ریشه‌شناسی و دستوری زبان تالشی را از منظر تاریخی مورد مطالعه و تبیین قرار داده است؛ و این همه با مقابله و تطبیق واژگان تالشی با شماری از زبان‌های اروپایی از جمله انگلیسی، آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، لاتین، و ... صورت گرفته است.

جستاری در نقد ادبیات نمایشی، ادای دینی است نخست به ادبیات. ازاین رو که آن را چونان فرای مکاشفه‌ای می‌دانم انسانی. سخن انسان است با انسان و درآن ژرف‌ترین لایه‌های معنا با فرمی زیباشناسانه بر ما آشکار می‌شود. کلام نویسنده است حتی آن زمان که از ترس‌هایش می‌گوید و نیازها و درماندگی‌ها و وحشت‌هایی که او را درهم می‌پیچد. کشف حیات تب‌آلود ماست در جهانی بی‌اعتنا به تب‌زدگی ما. و پرتاب ما بر مدار شعور جمعی است تا پیش از ویرانی‌های بزرگ، به درمان‌های بزرگ بیندیشیم. و دیگر، حرمت گذاری است بر نقد؛ چرا که اگر ادبیات، شهودی انسانی است، حضوری می‌باید تا از این مکاشفه پرده بردارد، آن را شفاف کند، ژرفای درون آن را بر ما آشکار سازد و ما را تا حد اداراک عمیق این مکاشفه ارتقا دهد و از داوری نهایی بشر آگاه کند. بر این اساس نویسنده و منتقد در امتداد یکدیگرند. نیروهای خلاق و آگاهی‌بخشی که وظیفه‌ی کشف و دریافت حقیقت و بازتاباندن آن را در جهان خاموشی که ما را احاطه کرده است برعهده دارند.

ژئومورفولوژی کوهستان به‌دلیل‌اینکه در زمینه موضوع‌های مرتبط با یکی‌از پرانرژی‌ترین و فعال‌ترین سامانه‌های زمین به بحث می‌پردازد، از اهمیت به‌‌سزایی برخوردار است. شیب زمین‌ و انرژی ناشی‌از فعالیت‌های زمین‌ساختی، فرایندهای سطحی ژئومورفولوژیک را تحتِ‌تأثیر قرار داده‌است. به‌طورکلی بخش بزرگی از فرایندهای ژئومورفولوژیک و لندفرم‌ها منطبق بر عوارض کوهستانی هستند. جنبه‌های مختلف هندسی کوهستان به‌دلیلِ تأثیری که بر ویژگی‌های آب‌وهوایی و به‌وجود آوردن طبقات ارتفاع-آب‌وهوایی دارند، سبب پیدایش کمربندهای فرسایشی و نمونه شکل‌های ناهمواری شده که یکی‌از مباحث عمده ژئومورفولوژی آب‌وهوایی و ژئومورفولوژی کوهستان را تشکیل می‌دهد.

این کتاب همان‌گونه که از نامش پیداست، ادامه‌ی کتاب«تاریخ گیلان؛ از آغاز تا پایان حکومت‌های محلی خان‌سالار» است، که از ورود شاه عباس اول به گیلان آغاز می‌شود و تا پایان انقلاب جنگل و برآمدن سردار سپه پایان می‌گیرد. این دوره‌ای مهم در تاریخ گیلان است که هرچه به پایان خود نزدیک می‌شود براهمیت تاریخ‌سازی آن افزوده می‌گردد. گیلانیان در دوران مشروطیت به کاری بزرگ دست زدند که تاکنون در تاریخ‌نویسی ایرانی، حق مطلب در این‌باره اَدا نشده است. مجاهدین مشروطه‌ی گیلانی، رهبری مبارزه‌ای را به دوش کشیدند که در آن استبداد مطلقه‌ای را که دوباره سر برآورده بود تا مشروطه‌ی ایرانی را در کام خود فروبرد، از اریکه‌ی خود پایین کشید و آزادی و مشروطیت را دوباره به سراسر ایران بازگردادند. سرزمینی که در کمتر از یک دهه بعد، جنبش جنگل را در مبارزه بر ضداشغالگری روسیه‌ی تزاری در جنگ اول جهانی پایه‌گذاری کرد که پس از پنج سال به انقلاب جنگل راه گشود و برای نخستین بار در تاریخ معاصر ایران تجربه‌ای نوین از اتحادها و تخاصم‌های نیروهای جدید پدید آورد.

مجموعه عکس‌های بنیامین ریاحی از نقاط مختلف گیلان

گوزن و یوسف برای کولی‌گیری به تالاب انزلی می‌روند، ولی درگیر ماجرای عجیبی می‌شوند.

بی‌شک، «همواج» اتفاقی تازه و خجسته در عرصۀ فعالیت‌های فرهنگی و ادبی تالش است که امکان تکرار آن شاید در آینده به آسانی مقدور نباشد؛ برای نخستین بار پژوهشگرانی فرهیخته، از نواحی و گویش‌های مختلف تالش، حول محور همدلی دور هم جمع ‌شدند تا چاره‌ای برای گذار از آشفتگی در تالشی‌نویسی معاصر بیندیشند. «همواج» که اینک به وجهی نیکو به بار نشسته‌است، درحقیقت عصارۀ سلایقِ گروهی از اهالی فرهنگ، زبان و ادب تالش با دیدگاه‌ها و پسندهای گونه‌گون بوده که جریان اصلی و مشترک تالشی‌نویسی در چند دهۀ اخیر را بسامان کرده و آن را از صافیِ سلیقه‌های مشترک و دقائق علمی عبور داده‌اند تا علاوه‌بر ایجاد وحدت رویه، مبتنی بر اصول و قواعد درست نگارش باشد. این رویداد نادر را باید مغتنم شمرد و بر بانیان و اصحاب آن درود فرستاد که برگ زرینی بر تاریخ فرهنگ تالش افزودند.

کتاب حاضر، بر اهمیت نوآوری و کارآفرینی در هنر، که دو بردارِ مهم در مدیریتِ راهبردی محسوب می‌شوند، تأکید دارد. همچنین به مدیریتِ راهبردیِ یک سازمان هنری در قالبِ مدیریت و کنترل تغییرات می‌پردازد که به‌واسطۀ عملکردهای کارآفرینانه و تفکر نوآورانه و به‌منظور دست‌یابی به اهداف بلندمدت در نظامِ تعاملی موجود میان سازمان و محیط آن صورت می‌گیرد و یکی از منابع کاربردی موردنیازِ اکنونِ نهادها و سازمان‌های فرهنگی – هنری است.کتاب حاضر، بر اهمیت نوآوری و کارآفرینی در هنر، که دو بردارِ مهم در مدیریتِ راهبردی محسوب می‌شوند، تأکید دارد. همچنین به مدیریتِ راهبردیِ یک سازمان هنری در قالبِ مدیریت و کنترل تغییرات می‌پردازد که به‌واسطۀ عملکردهای کارآفرینانه و تفکر نوآورانه و به‌منظور دست‌یابی به اهداف بلندمدت در نظامِ تعاملی موجود میان سازمان و محیط آن صورت می‌گیرد و یکی از منابع کاربردی موردنیازِ اکنونِ نهادها و سازمان‌های فرهنگی – هنری است.

پیربازار اگرچه امروز به دور از هیاهوی گذشته دهستانی خاموش در اطراف رشت است، اما گذشته‌ای پُرفروغ دارد. این منطقه به مدت چهارصدسال مسیر ارتباطی رشت به اروپا بود. فعالیت گسترده‌ی قایق‌ها و کرجی‌ها یکی از مهمترین مشخصه‌های منطقه‌ای‌ست که در دوره‌ی قاجار مرکز ثقل مناسبات تجاری شمال ایران محسوب می‌شد بیشتر مسافران و کالاهایی که راهی اروپا بودند بایدناگزیر از پیربازار عبور می‌کردند و از طریق مرداب خود را به بندر انزلی مهم‌ترین بندرگاه ایران در دریای کاسپین می‌رساندند و سپس گام در راه اروپا می‌نهادند. این اثر به معرفی تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین می‌پردازد.

استان گیلان به‌دلیل اقلیم خاص و منحصربه‌فرد، یکی از رویشگاه‌های مهم و متنوع گیاهی است. به‌گونه‌ای که حدود بیست درصد فلور کشور در این استان می‌روید و حدود دو هزار گونۀ گیاهی تاکنون در این استان شناسایی شده است. همین سرمایۀ طبیعی سبب‌شده است تا ردپای این گیاهان در سبک زندگی مردم این دیار مشهود باشد. تا جایی که در تنوع غذایی، معماری، اقتصاد، صنعت، پزشکی و... نقشی پررنگ داشته و دارند.

پروانه‌های سرخ اند لب‌هایت شکفته بر زیباترین گل آفرینش