کتاب آیین‌ها و باورد‌اشت‌های گیل و د‌یلم، د‌ربرگیرند‌ة بخشی از باورد‌اشت‌ها و رسوم گذشتگانِ سرزمین گیلان است. محمود پایند‌ه لنگرود‌ی (1377-1310) پژوهشگر، مرد‌م‌شناس و شاعر نامد‌ار گیلانی، برای جمع‌آوری این آیین‌ها و باورها به‌طور مستقیم پای صحبتِ روایان نشسته و همین موضوع ارزش و اصالتِ آن‌چه گرد‌آوری شد‌ه است را د‌وچند‌ان می‌کند. او کوشید‌ه آن‌چه را که د‌ر بخشی از گیلان‌زمین، به‌وقت سرخوشی و شاد‌ی و به‌وقتِ غم و رنج، د‌ست‌آویز مرد‌مان بود، از نظر د‌ور ند‌ارد تا شاید راه و روش نیاکان چراغی باشد برای نسل‌های بعد، برای گذر از سختی‌ها و افزون کرد‌نِ شاد‌ی‌ها.

لیلَه کو! لیلَه‌کو! لیلَه‌کو، کاشکی اوسال‌ئُون، نوماَبون کاشکی، او گُرسَنَه شَئآل‌ئون، نوماَبون کاش می مآر، مَ‌ نیچِه بی تا او روزَه نیدِه بی. اَی خَنازیر بَگیرَه جنگِ ئِنَه حلقوم دَلَه اَی کِه هَرگِز نُخُوَرن، یک کَتَره، گرمَه پَلَه اَی که هَرکَس خَئنَه تا مَردُمِ فانوس دَمیرَه جایِ جیم «یوها» فَتَرکَه ایشاُنَ گَرمَه کَلَه...

یَه شُو بوشئُوم روخُئُونَه بیدِئم، آو تیتَه کئُونَه تیتَه نَبو، غُصّه بو زندگی جی، خَسّه بو غُصّه گونَم، غَم گونَم هرچی گونَم کَم گونَم...

مجدالدین میرفخرایی (گلچین گیلانی) و محمود پاینده لنگرودی دو چهرۀ ماندگار ادبیات گیلان‌اند. اولی علاوه‌بر پیشگامی در شعر معاصر، نام گیلان و طبیعت بی‌بدیل آن را به کتاب‌های درسی بُرد و آن را وِردِ زبان کودکانِ ایران‌زمین ساخت، و دیگری منظومه‌ها و پژوهش‌هایی بی‌بدیل در ادبیات گیلکی از خود به یادگار گذاشت. نغمه‌های دلنشین گلچین گیلانی چنان بود که زمانی محمود پاینده را بر سر ذوق آورد تا منظومۀ «مهر و کین» او را به قلمِ زیبای خود بیارید. این یادگار برجای ماند تا به لطف دیگرانی چند به دست ما رسید و اینک در بیستمین سالگرد خاموشیِ پاینده و در آستانۀ صد و دهمین سالِ تولد گلچین گیلانی، این دو یادگار را پیشکشِ دوستداران آن زنده‌نامان می‌کنیم.

دکتر حشمت جنگلی، در میان مبارزان جنگل، چهره‌ای متفاوت است. مبارزی مُصلح که نبرد در راه آزادی‌خواهی را به شیوه‌ای متفاوت از نبرد مسلحانه پی‌گرفت و کوشید علاوه بر التیام زخم‌های یاران جنگل، با اقدامات آبادگرانه و مصلحانه، شیوه‌ای دیگرگونه را در پیش گیرد. کتابِ یادی از دکتر حشمت جنگلی، اثر محمود پاینده لنگرودی، در میان آثار انگشت‌شماری که درباره‌ی این مبارز دانشور نگاشته شده است، اثری خواندنی‌ست که با نثری صمیمی و روایتی متفاوت، به معرفی زوایای زندگی و اندیشه‌های این یار نزدیک میرزا کوچک‌خان می‌پردازد.