کوروش به‌عنوان یکی از ماهرترین و لایق‌ترین فاتحان عهد باستان در تاریخ ماندگار است و بدون شک از محبوبترین ایشان نیز به‌شمار میآید. نرمش و گذشت و جوانمردی او سبب شد رقیبان و افراد ناراضی برخی از کشورهای مغلوب نتوانستند نقطه ضعفی از او بیابند و حس ملیگرایی را در میان مردم کشورهای شکستخورده برانگیزند و در آنان ایجاد نارضایتی کنند.

اینک در هشتادویکمین سال زندگی خود، آنچه از دوران کودکی به یادم مانده و درباره‌ی زادگاهم ـ چهارده ـ در ذهنم نقش بسته است، به یادگار می‌گذارم. ممکن است برخی از مطالب به یادم نمانده و یا اشتباهی رخ داده باشد. زیرا تنها، از خاطراتی که از آن زمان‌های دور به یادم مانده است، بهره گرفته‌ام. گویی هنوز غرش هواپیماهای بمب‌افکن غول‌پیکر جنگ جهانی دوم که بر فراز آسمان زادگاهم به پرواز درمی‌آمدند، طنین‌افکنند. هواپیماهایی که در سطح بسیار پایین در حال پرواز بودند و ما با شیطنت‌های کودکانه صدایشان را تقلید می‌کردیم.

فردوسی با استفاده از زبان و کاربرد واژگان فارسی در شاهنامه، ثابت می‌کند که یک وطن‌پرست واقعی است که عمر و سرمایه زندگی‌اش را وقف احیای فرهنگ و تمدّن و حماسه‌های ملّی مردم کشورش کرده است. شاهنامه روح ایرانی و بیانگر مقاومت ایرانیان بر ضد دشمنانِ ایران است. حماسۀ حکیم توس به ایرانیان هویت بخشیده است.

ساقي‌نامه‌ها گونه‌اي است از شعر غنايي كه د‌ر اد‌ب فارسي سابقه‌اي بس طولاني د‌ارند. شاعران د‌ر قالب‌هاي: قصيد‌ه، غزل، مثنوي و د‌يگر قالب‌هاي شعرِ زبان فارسي به توصيف مَيْ، ميكد‌ه، ساغر، جام... اشعار ارزند‌ه‌اي برجاي گذاشتند مي‌توان رود‌كي را از پيشكسوتان سرايش ساقي‌نامه‌ها د‌انست. او د‌ر قصيد‌ه معروف «ماد‌رِ مَيْ»، «رشد و كمال انگور و چيد‌ن آن و ريختنش د‌ر خُم و نگهبانيش براي تبد‌يل شد‌ن به شراب و نوشيد‌نش را به بهترين شكل وصف كرد‌ه ‌است.» واژه ساقي مانند واژه عشق از مهمترين اركان شعر ساقي‌نامه به شمار مي‌آيد.

شاهنامه سند ملیّت ماست. زمانی که زبان و ادبیات ما در برابر نفوذ ادبیّات عرب مهجور شده بود و رو به فراموشی می‌رفت، شاهنامه به هر دو جانِ تازه‌ای بخشید. این اثر بزرگ‌ترین منظومه‌ی حماسی ایران و در شمار عظیم‌ترین و زیباترین آثار حماسی جهان است. فردوسی در سرودن اثر ارزشمند و حماسی خود، نظم و ترتیب را آن‌گونه که از ویژگی‌های اشعار حماسی است در تمام اشعارش رعایت کرده است، داستان از نقطه‌ای آغاز و در نقطه‌ای پایان می‌پذیرد. و هیچ‌گاه عواطف و احساسات شخصی خود را در اصلِ داستان دخالت نمی‌دهد و درباره‌ی اشخاص یا حوادث داوری نمی‌کند. این اثر، روایتی است به نثر از این اثر سترگ ادبیات فارسی.

گرشاسب‌نامه دوّمین و بزرگ‌ترین منظومه حماسی ملّی ایران است که به شیوه و وزن شاهنامه فردوسی سروده شده. گویندگان این دو کتاب هر دو حکیمند و شاعر. ارتباط و همانندی موضوعات این دو اثر، طوری آنها را به هم نزدیک کرده که می‌توان گرشاسبنامه را قسمتی از شاهنامه شمرد. وصفِ نبردهای پهلوانان و نقلِ وقایع شبیه شاهنامه است. او در توصیف میدان‌های رزم و مناظر طبیعت همه‌جا به فردوسی نزدیک می‌شود. اسدی توسی اثر حماسی خود را به مدّت سه سال ـ از چهارصد و پنجاه و شش تا چهارصد و پنجاه هشت ـ به پایان رساند. این کتاب؛ روایتی است به نثر از این اثر سترگ ادب فارسی.