این کتاب مجموعه‌ی سه مقاله درباره‌ی جنبش و انقلاب جنگل، با تمرکز بر شخصیت کوچک‌خان است. از هر شخصیتِ تاریخی، می‌توان روایت‌های گوناگون بر مبنای قالب‌بندی‌های ایدئولوژیک، اسطوره‌سازی‌های تبلیغی و تهییجی و روایت واقعی در ظرف زمان و مکانی مشخص در بستر تاریخ ارائه داد. این کتاب روایتی متفاوت از زندگی و فعالیت سیاسی کوچک‌خان است که نویسنده در خلال آن تلاش کرده تا روایتی چندسویه و نزدیک به واقعیت از شخصیت او ارائه دهد. شخصیتی که در بستر زمان و مکانی مشخص پدیدار شده و به‌منظور بهره‌برداری‌های تبلیغی و سیاسی – ایدئولوژیک، بازسازی نشده است.

این کتاب مکمل سه جلد پیشین مجموعه‌ی تاریخ گیلان است که به تحولات تاریخی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این سرزمین در دوره‌ی پهلوی دوم می‌پردازد. در این کتاب به مباحث و رویدادهای این دوره‌ی 37 ساله پرداخته شده‌است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: جنبش دهقانی گیلان در دهه‌ی 1320، جنبش ملی شدن صنعت نفت، کودتای 28 مرداد، اصلاحات ارضی و رویداد 15 خرداد در گیلان، جنبش مسلحانه‌ی انقلابی ایران (واقعه‌ی سیاهکل)، تحولات فرهنگی و هنری، تأثیر وسیع برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم اقتصادی در گیلان (1341 - 1356)، تأسیس شبکه‌ی گسترده‌ی آبیاری و مدرن‌سازی اقتصادِ گیلان در دهه‌ی 1340و1350، توسعه‌ی سریع صنعتی گیلان در دهه‌ی 1350 و سرانجام روند شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی در گیلان. عمده‌ی این مباحث با استناد به اسنادِ دستِ اول، در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.

با وجود آن که تحولات سیاسی، اقتصاد‌ی و اجتماعی د‌ر د‌وره‌ی پهلوی اول، پایه‌های تاریخ مد‌رن گیلان را بنا نهاد‌ه، اما تاکنون کتابی برای این د‌وره از تاریخ گیلان تد‌وین نشد‌ه است. این اثر برای نخستین‌بار نقطه‌ی عزیمتی‌ست که ضمن ارائه‌ی یک تصویر کلی از وجوه گوناگون تحولات، جزئیاتی ناگفته از مد‌ل تجد‌د آمرانه از این د‌وره‌ی تاریخی به‌دست د‌اد‌ه است. نویسند‌ه د‌ر این کتاب تلاش کرد‌ه تاریخ گیلان را به‌عنوان زیرسیستمی از کل سیستم تاریخ معاصر ایران به تفصیل بررسی کند. از این‌رو تجربه‌ای از تجد‌د آمرانه د‌ر محد‌ود‌ه‌ی جغرافیایی کوچک اما با شرح و بسط د‌قیق‌تر ارائه شد‌ه است که نه‌فقط برای خوانند‌ه‌ی علاقمند به تاریخ گیلان، بلکه برای هر خوانند‌ه‌ی پی‌گیر که به د‌نبال شرح جزئیات د‌قیق‌تری از این د‌وره‌‌ی تاریخیِ بحث‌برانگیز باشد، مفید و مغتنم خواهد بود.

این کتاب همان‌گونه که از نامش پیداست، ادامه‌ی کتاب«تاریخ گیلان؛ از آغاز تا پایان حکومت‌های محلی خان‌سالار» است، که از ورود شاه عباس اول به گیلان آغاز می‌شود و تا پایان انقلاب جنگل و برآمدن سردار سپه پایان می‌گیرد. این دوره‌ای مهم در تاریخ گیلان است که هرچه به پایان خود نزدیک می‌شود براهمیت تاریخ‌سازی آن افزوده می‌گردد. گیلانیان در دوران مشروطیت به کاری بزرگ دست زدند که تاکنون در تاریخ‌نویسی ایرانی، حق مطلب در این‌باره اَدا نشده است. مجاهدین مشروطه‌ی گیلانی، رهبری مبارزه‌ای را به دوش کشیدند که در آن استبداد مطلقه‌ای را که دوباره سر برآورده بود تا مشروطه‌ی ایرانی را در کام خود فروبرد، از اریکه‌ی خود پایین کشید و آزادی و مشروطیت را دوباره به سراسر ایران بازگردادند. سرزمینی که در کمتر از یک دهه بعد، جنبش جنگل را در مبارزه بر ضداشغالگری روسیه‌ی تزاری در جنگ اول جهانی پایه‌گذاری کرد که پس از پنج سال به انقلاب جنگل راه گشود و برای نخستین بار در تاریخ معاصر ایران تجربه‌ای نوین از اتحادها و تخاصم‌های نیروهای جدید پدید آورد.

کشت برنج در جلگه‌ی گیلان یکی از اقلام مهم خوراکی برای انسان‌هایی بود که قصد اشغال اين جلگه را داشتند. از سوي ديگر شیوه‌ی اين محصول به آن‌ها کمک کرد تا جنگل انبوه و لجاج رویش آن را به سلطه‌ی خود درآورند. از این منظر کشت برنج با تاریخ یکجانشینی در جلگه‌ی گیلان همزاد است و بدون آن امکان هیچ‌گونه فعالیت مستمر و تمدن‌زا در این پهنه فراهم نبود. از این‌رو می‌توان گفت که پیش از رواج کشت برنج در جلگه‌ی گیلان، کشاورزی، سکونت وبنا‌به مستندات باستان‌شناسی و گزارش‌های تاریخی، مذاهب و ادیان گوناگونی پیش از ورود اسلام به گیلان، در این پهنه وجود داشته است. این مذاهب تا نیمه‌ی دوم قرن سوم ه. ق کم و بیش به حیات اجتماعی و مذهبی خود ادامه دادند، اما رفته رفته تحت تأثیر فعالیت‌های مذهبی داعیان علوی قرار گرفتند و سپس به جهت همسویی شعارهای علویان با آمال و آرمان‌های دیلمیان، جذب آیین جدید شدند. با به قدرت رسیدن دودمان کیایی در بیه‌پیش، اوضاع مذهبی گیلان به شدت دچار تحولات جدی شد. این حاکمیت از مدافعان تشیع زیدی در بیه‌پیش بود که جنگ‌های مذهبی بین حاکمان بیه‌پیش و بیه‌پس را در پی داشت. گیلانیان، بسیاری از آداب و رسوم بومی و سنتی خود را در قالب فرهنگ مذهبی قرار دادند و از این طریق رابطه‌ی عمیقی با مذهب تشیع برقرار كردند. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از تحقیقات باستان‌شناسی و منابع تاریخی، اسناد و مدارک موجود در زمینه‌ی اوضاع مذهبی گیلان مورد بررسی قرار گیرد. این کتاب، اوضاع مذهبی گیلان در دوره‌های پیش از تاریخ تا عصر اسلامی، ورود اسلام تا پایان حاکمیت ایلخانان، دوران حکومت خاندان‌های محلی و دوره‌ی تسلط صفویان تا عصر قاجار را مورد بررسی قرار می‌دهد. سکونتگاه دائمی فرصت گسترش چندانی پیدا نکرد و استقرارهای انسانی عموماً به نواحی کوهستانی و به‌صورت قشلاقی در کوهپایه‌ها محدود بود. کتاب پیشِ رو كه در سه فصل تدوين شده است، به‌طور فشرده به موضوع کشت برنج در جهان، ایران و گیلان مي‌پردازد و مي‌كوشد با معرفي گياه برنج، ویژگی‌های اقلیمی و طبیعی کشت اين محصول را شرح دهد و ضمن بيان تاريخچه‌ی كشت اين محصول، تغییرات سطح زیر‌کشت و تولید آن را مورد بررسی قرار دهد.

جغرافیای طبیعی، شاخه‌ای از جغرافیاست که درباره‌ی پدیده‌های طبیعی که انسان در پیدایش آن دخالت نداشته، بحث می‌کند. موقعیت جغرافیایی، ناهمواری‌ها و چگونگی پیدایش آن‌ها، رودخانه‌ها و منابع آب، پوشش گیاهی و آب و هوا از آن جمله است. کتاب حاضر فشرده‌ای از این بحث‌ها در مرزهای سرزمین گیلان است. این کتاب اولین تجربه در این زمینه است و برای مخاطب عام نوشته شده و شامل بخش‌های: موقعیت و مشخصات جغرافیایی، گیلان از نظر زمین‌شناسی، همواری و ناهمواری زمین، آب و هوای گیلان، منابع آب، پوشش گیاهی، زندگی جانوری و محیط زیست در گیلان است.

جغرافیای انسانی و اقتصادی، گستره‏‌ی وسیعی را در بر می‏گیرد و مباحث آن تقریباً تمام حوزه‌‏های فعالیت انسان را در ارتباط با محیط جغرافیایی او، مورد بحث و بررسی قرار می‏دهد تا روابط پیدا و پنهان عرصه‏‌های مختلف فعالیت را در درازنای تاریخ تبیین و تفسیر کند. از این رو ارائه‏‍‌‍‌ی بحث گسترده‏ای چون جغرافیای انسانی و اقتصادی گیلان در صفحاتی محدود، دشواری‏‌های خاص خود را دارد. این کتاب در دو فصل تنظیم شده است. فصل نخست به جغرافیای انسانی اختصاص دارد که ابتدا به معرفی مکان‏‌های تاریخی و تقسیمات جغرافیایی و اداری گیلان پرداخته و در ادامه‏، جغرافیای فرهنگی و جمعیت و سپس تحول شهرنشینی گیلان در قیاس با کل کشور مورد مطالعه قرار می‏گیرد. فصل نخست با طرح مباحثی نو که در آن‌‍‏ها پیدایش جغرافیای انسانی گیلان و دلایل شکل‏‌گیری چشم‏‌انداز جغرافیایی به اجمال بررسی شده است، پایان می‏‌یابد. فصل دوم که به جغرافیای اقتصادی گیلان اختصاص دارد، در سه بخش به جغرافیای کشاورزی، جغرافیای صنعتی و شبکه‏‌ی زیرساخت‏‌ها و چگونگی توزیع آن در گیلان پرداخته است.

در این کتاب، به تاریخِ سکونت و فعّالیت انسان در محدوه‌ای که امروز «گیلان» نامیده می‌شود، از زمان پیدایش تاریخ تا سال 1001 هـ.ق، یعنی زمانی که گیلان برای نخستین بار در زمان شاه عباس اول جزئی از حکومت مرکزی ایران شد، پرداخته شده است. کتاب حاضر به نوعی، تاریخِ دورانِ جدایی گزینیِ گیلان از حکومت مرکزی ایران نیز محسوب می‌شود. دورانی که در بخش مهمی از آن، ساکنان این سرزمین در حکومت‌های محلی خان سالار و پراکنده، با استقلال زندگی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خویش را سامان داده بودند. در این کتاب روندی پی گرفته شده تا خواننده بتواند به دور از داستان‌گویی‌های معمول در عرصه‌ی تاریخ‌نویسیِ سنّتی، مسیر و منظره‌‌ی تاریخی گیلان را بر پایه‌ی «تز»‌هایی مشخص، از عصر سنگ تا سال 1001 هـ.ق به تماشا بنشیند.