کبوتر از جمله عناصر زیستی در فرهنگ و تمدن جوامع بشری و نیز فرهنگ ایرانی و اسلامی است که از جایگاه ویژه‌ و قابل توجهی برخوردار بوده و از گذشته‌ای نامعلوم با زندگی انسان‌ها پیوند خورده است. بررسی و مطالعه در زمینه‌ی نقش کبوتر در زندگی بشری، حاکی از آن است که کارکردهای متنوع و متکثری برای این عنصر حیوانی در حیات انسان‌ها متصوّر است. در این پژوهش تلاش خواهد شد تا ضمن یک بررسی و مطالعه‌ی میدانی و مشاهده‌ای از جمعیت «کفتربازان» و به عبارت دیگر «عشقبازان» گیلانی، تصویر نسبتاً روشنی از تجربه‌ی زیسته‌ی کفتربازان و روابط و مناسبات میان آنان و باورها و سنت‌ها و آیین‌های مرتبط با این حوزه و نیز ویژگی مسابقات مربوط به کفتر ارائه شود. دوست‌علی‌خان‌ معیرالممالک، از نوادگان ناصرالدین شاه قاجار، در کتاب رجال عصر ناصری نام برخی از رجال و شاهزادگانی را که در عصر قاجار با کبوتر محشور بوده‌اند و به کفتربازی علاقه داشته‌اند، آورده است. به گفته‌ی دوست‌علی‌خان در زمان قاجار به کبوتربازان واقعی و باحرارت «عشقباز» می‌گفتند. او در رابطه با محافل کفتربازان در آن زمان این‌چنین می‌گوید: «... یکی از روزها که منزل استاد بهار بودیم، او چکامه‌ی آبداری که درباره‌ی کبوتر سروده بود، در مقابل لانه‌هایش با سبک مخصوص به خود و اشاره‌هایی به کبوترها و لانه‌ی آن‌ها و هوا برای حضار خواند و بر لطف و محفل و حال عشقبازان دوچندان افزود.»

بسیاری از آئین‌های عروسی د‌ر گیلان برگرفته از باورد‌اشت‌های د‌ینی و آئین‌های ایرانی است که د‌ر حال تغییر یا فراموشی است. آئین‌هایی که بیانگر سبک زند‌گی مرد‌م یک ناحیه بود. کتاب حاضر تلاشی است د‌ر راستای ثبت و معرفی این آئین‌ها؛ برای پیشگیری از فراموشی، تا آنجا که ممکن است. چرا که ما هویت جمعی‌مان را از پیوست‌های فرهنگی با نیاکان‌مان به‌د‌ست می‌آوریم و حفظ آن، نیازمندِ عد‌مِ فراموشی است.

گذری و نظری به دیار زیتون، نگاهی دارد به فرهنگ عامۀ مردم رودبار، شهرستانی که از لحاظ تنوع قومیتی و گونه‌گونی فرهنگ عامه در گیلان بی‌نظیر است. در این شهرستان تات‌ها، تالش‌ها، گالش‌ها، گیلک‌ها، کرمانج‌ها، آذری‌ها، لرها و لک‌ها همزیستی مسالمت‌آمیزی دارند و هرکدام، کم و بیش فرهنگ خاص خود را حفظ کرده‌اند. این کتاب در زمینۀ فرهنگ عامۀ مردم تات‌زبان رودبار است که بیشترین جمعیت قومی این شهرستان را تشکیل می‌دهند.

کتاب آیین‌ها و باورد‌اشت‌های گیل و د‌یلم، د‌ربرگیرند‌ة بخشی از باورد‌اشت‌ها و رسوم گذشتگانِ سرزمین گیلان است. محمود پایند‌ه لنگرود‌ی (1377-1310) پژوهشگر، مرد‌م‌شناس و شاعر نامد‌ار گیلانی، برای جمع‌آوری این آیین‌ها و باورها به‌طور مستقیم پای صحبتِ روایان نشسته و همین موضوع ارزش و اصالتِ آن‌چه گرد‌آوری شد‌ه است را د‌وچند‌ان می‌کند. او کوشید‌ه آن‌چه را که د‌ر بخشی از گیلان‌زمین، به‌وقت سرخوشی و شاد‌ی و به‌وقتِ غم و رنج، د‌ست‌آویز مرد‌مان بود، از نظر د‌ور ند‌ارد تا شاید راه و روش نیاکان چراغی باشد برای نسل‌های بعد، برای گذر از سختی‌ها و افزون کرد‌نِ شاد‌ی‌ها.

بسیاری از آئین‌های سوگواری د‌ر گیلان برگرفته از باورد‌اشت‌های د‌ینی و آئین‌های ایرانی است که د‌ر حال تغییر یا فراموشی هستند. آئین‌هایی که بیانگر سبک زند‌گی مرد‌م یک ناحیه بود‌ند و حفظ و آگاهی از آن‌ها می‌تواند به حفظ هویت جمعی مرد‌م یک قوم کمک کند. کتاب حاضر تلاشی است د‌ر راستای ثبت و معرفی این آئین‌ها؛ برای پیشگیری از فراموشی، تا آنجا که ممکن است. چرا که ما هویت جمعی‌مان را از پیوست‌های فرهنگی با نیاکان‌مان به‌د‌ست می‌آوریم و حفظ آن، نیازمندِ عد‌مِ فراموشی است.

کتاب اَ درا واکون باد بایه مجموعه‌ای از ترانه‌های بومی گیلان است که کودکان هنگام بازی و مادران هنگام خواباندن کودکان خود یا حتی هنگام کار در شالیزار زمزمه می‌کردند. بزرگسالان امروز گیلان، رابطه‌ای نوستالژیک با این ترانه‌ها دارند، زیرا بازی‌های دوران کودکی خود را، با همین اشعار، شیرین‌تر و جذاب‌تر کرده‌اند. ترانه‌هایی که گمان می‌رود با زوال نسل‌های دهه‌ی چهل و پنجاه، به فراموشی سپرده شوند.

نام محمدولی مظفری برای بسیاری از گیلک‌زبانان، یادآور نغمه‌های دلنشین زبان مادری است. یادآورِ دیلمان و کوه و دامون. یادآور شعرهایی است که زمزمه‌ای بود در سال‌های عشق و آتش و تلاطم تاسیانی‌هایی برای میراث‌های از دست شده. دلتنگی مادرانِ رنجور با زمزمه‌های پدران خسته‌ی سر به کوه نهاده. و هر چه بود زندگی بود، زندگی گیلکانه. کتاب پژوهش‏های فرهنگ عامه، مجموعه‌ای است از نوشتارهای محمدولی مظفری درباره‌ی فرهنگ عامه که حاصل سال‌ها پژوهش و همنشینی او با مردم کوه و دامون بوده است. او در این نوشتارها کوشیده است گوشه‌هایی از آداب و سننی را که بیش از دیگر رسوم گیلکان، درحال از دست شدن است، به ثبت برساند. این مجموعه به همت فرزندش گردآمده است و با ویرایش و پیرایش ناشر ارائه می‏شود.

نام محمدولی مظفری برای بسیاری از گیلک‌زبانان، یادآور نغمه‌های دلنشین زبان مادری است. یادآورِ دیلمان و کوه و دامون. یادآور شعرهایی است که زمزمه‌ای بود در سال‌های عشق و آتش و تلاطم تاسیانی‌هایی برای میراث‌های از دست شده. دلتنگی مادرانِ رنجور با زمزمه‌های پدران خسته‌ی سر به کوه نهاده. و هر چه بود زندگی بود، زندگی گیلکانه. کتاب مسئله‏ها، مجموعه‌ای است از دست‌نوشته‌های محمدولی مظفری درباره‌ی مسله‌ها (چیستان‌های) رایج در میان مردمانی که او سال‌ها با آن‌ها زیست و این نکته‌های نغز را از میان کلام آن‌ها برکشید. این مجموعه به‏همت فرزندش گردآمده است و با ویرایش و پیرایش ناشر ارائه می‏شود.

بازارهای هفتگی در اصل همان بنیان اولیه و ریشه‌ی بازارهای ثابت امروزی است که در سراسر دنیای متمدن به صورت‌های گوناگون وجود داشته است. مثلاً در شرق بغداد، سه‌شنبه‌بازار و در قیروان، یکشنبه‌بازار و پنج‌شنبه‌بازار و در سوق‌العسکر خوزستان، جمعه‌بازار و بین عسکر تا خان طوق، شش شهرک به نام روزهای هفته وجود داشت که هر روز در یکی از آن‌ها بازار برپا می‌شد. بازارهای هفتگی از این دست، بازارهای سنتی هستند که توانسته‌اند تا به امروز رونق و کاربردهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی خود را به بهترین وجه ممکن در بیشتر شهرها و روستاهای گیلان به درستی حفظ کنند و گاه در تحولات سیاسی و اجتماعی منطقه، نقش موثری ایفا نمایند.

بسیاری بر این اعتقادند که تعزیه بخشی از میراث معنوی دیلمیان گیلان بوده است. براساس بررسی‌های صورت‌گرفته، 2 تعزیه‌نامه از دوره‌ی دیلمیان در موزه‌ی مادرید نگه‌داری می‌شود. در صورت انتشار این تعزیه‌نامه‌ها، تاریخ تعزیه در ایران، به ناچار بازنگری خواهد شد. براساس اسناد موجود، تعزیه اول‌بار در زمان کریم‌خان زند در ایران دیده شد و براساس همین اسناد، گیلان جزء اولین ایالت‌های ایران بود که در آن تعزیه برگزار می‌شد. تعزیه‌ي گیلان با توجه به حضور علویان در این خطه و نیز همسایگی با دو منطقه‌ی دارای مکتب غنیِ تعزیه، یعنی قزوین و طالقان، و بده بستان‌های صورت گرفته در درازنای تاریخ، دارای جایگاه ویژه‌ای در ایران است. در این کتاب روند تاریخی تعزیه‌ی گیلان براساس منابع مکتوب و نیز منابع شفاهی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نیز گروه‌های تعزیه‌خوان و شخصیت‌های بنام تعزیه‌ی گیلان معرفی ‌شده‌اند.

بسیاری بر این اعتقادند که تعزیه بخشی از میراث معنوی دیلمیان گیلان بوده است. براساس بررسی‌های صورت‌گرفته، 2 تعزیه‌نامه از دوره‌ی دیلمیان در موزه‌ی مادرید نگه‌داری می‌شود. در صورت انتشار این تعزیه‌نامه‌ها، تاریخ تعزیه در ایران، به ناچار بازنگری خواهد شد. براساس اسناد موجود، تعزیه اول‌بار در زمان کریم‌خان زند در ایران دیده شد و براساس همین اسناد، گیلان جزء اولین ایالت‌های ایران بود که در آن تعزیه برگزار می‌شد. تعزیه‌ي گیلان با توجه به حضور علویان در این خطه و نیز همسایگی با دو منطقه‌ی دارای مکتب غنیِ تعزیه، یعنی قزوین و طالقان، و بده بستان‌های صورت گرفته در درازنای تاریخ، دارای جایگاه ویژه‌ای در ایران است. در این کتاب روند تاریخی تعزیه‌ی گیلان براساس منابع مکتوب و نیز منابع شفاهی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نیز گروه‌های تعزیه‌خوان و شخصیت‌های بنام تعزیه‌ی گیلان معرفی ‌شده‌اند.

افسانه‏‌های گیلان روایت‏‌هایی است که رنگ ویژه‏‌ی خود را دارد. برای نمونه، قهرمان‏ پروری‏‌ها در این افسانه‏‌ها کم‏تر از افسانه‌‏های ديگر است. اين اثر به گردآوري، طبقه‏‌بندي و بررسی افسانه‏‌های گیلان می‏‌پردازد که می‏‌تواند نمونه‏‌ای برای خوانش افسانه‏‌های دیگر باشد، به ویژه در طبقه‏‌بندی که چهار طبقه‏‌ی کلی را در همه‏‌ی افسانه‏‌ها پیشنهاد می‏‌کند: تقدیر و تدبیر، طنز شیرین و تلخ، برتری و فروتری و زندگی و مرگ. این کتاب به بررسی افسانه‏‌های گیلان بر پایه‏‌ی نظریه‏‌ی ناخودآگاه در روانکاوی می‏‌پردازد.

مراسم و آیین‌های مردم گیلان نیز در ارتباط با عناصر، عوامل و پدیده‌های طبیعی و براساس تقویم و نیازهای اقتصادی- کشاورزی است. این مراسم به دو دسته تقسیم می‌شود: مراسمی که هر سال در تاریخ معین برگزار می‌گردند، این مراسم را می‌توان مراسم تجدیدی نام نهاد، مثل جشن‌های نوروزی، یلدا، تیرگان؛ و مراسمی که گه‌گاه برای تمنا و نیاز برپا می‌شوند، مانند مراسم باران‌خواهی و آفتاب‌خواهی، مراسمی که برای رفع کسوف و خسوف برگزار می‌شود.

ریشه‌ی صنایع دستی گیلان بی‌شک با گذشته‌ی تاریخی آن پیوند دارد؛ سفالگری، گلیم‌بافی، ساخت انواع پای‌افزارها، انواع دوخت و دوزها و ... هریک نشانی از گذشته‌های دور دارند. یافتن پیوند میان صنایع‌دستی امروز گیلان و گذشته‌ی آن ـ جدا از آثاری که خاک پاسدار آن‌ها بوده است ـ به دلیل رطوبت بالای منطقه و نابودی تدریجی این آثار، کمی دشوار می‌نماید. با این حال اندک آثار به‌جای مانده از چند سده‌ی اخیر، که در موزه‌های بزرگ ایران و دیگر کشورها نگهداری می‌شود، می‌توان بخشی از این پیوندها را آشکار سازد.

شاید با توجه به مولفه‌های زیبایی‌شناسی ادبیات امروز، زیبایی‌های فرمی و تکنیکی ادبیات عامه، چندان مجاب‌کننده نباشد؛ اما پرداختن به این بخش ادبی و جمع‌آوری آن، به مراتب مهم‌تر و ضروری‌تر از آن است که صرفاً جنبه‌ی التذاذ هنری آن مدنظر قرار گیرد.

برنج یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی شمال ایران و به نوعی شاخص‌ترین آن‌هاست. این محصول نه تنها برای مردم این منطقه ارزش غذایی، بلکه ارزش تجاری، فرهنگی و اعتقادی زیادی به همراه دارد. تأثیر فراوان دانه‌ی برنج بر تمام ابعاد زندگی مردم، طبیعتاً در زبان‌ نشانه‌هایی برجا می‌گذارد و در بخش مهمی از زندگی گیلک‌زبان‌ها خودنمایی می‌کند. با نگاهی دقیق به این مسأله، درمی‌یابیم که زبان گیلکی بدون واژه‌ها، نمادها و نشانه‌های برنج، چندان برای مردم دلنشین نخواهد بود. مردم گیلان در زبان روزمرۀ خود هر روز کنایات، مثل‌ها و اصطلاحات فراوانی به‌کار می‌برند که بسیاری از این‌ها در جایی ثبت و ضبط، ارزش‌گذاری، بررسی و تحلیل نشده است. در این کتاب واژه‌ها و اصطلاحات گیلکی مربوط به برنج در تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و مصرف با تمام همبسته‌ها و وابسته‌های معنایی، کنایات، امثال و حکم، اعتقادات، جشن‌ها و آیین‌های مربوط به برنج و ترانه‌های شالیزار گرد آمده است.

بخش وسیعی از این کتاب نتیجه‌ی پژوهش‌های میدانی گردآورندگان این کتاب از طریق مشاهده‌ی مشارکتی و غیرمشارکتی، مصاحبه‌های هدایت شونده و آزاد، و قسمتی هم حاصل کار تحقیقی بر متن‌های دیگران است. ناگفته پیداست که در این کتاب آداب و رسوم و آیین‌های سنتی مد نظر بوده است. تاریخ مطالعه تا سال 1350 ش، یعنی چند سال پس از اصلاحات ارضی و قبل از تغییرات اساسی در ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گیلان است.

یکی از مشخصه‌های همه‌ی اقوام و جوامع بشری، برپایی جشن‌ها و آیین‌هاست. قدیمی‌ترین جشن‌های باستانی براساس اطلاعات در دسترس، جشن‌های سال اوستایی کهن است.

درباره‌ی زندگی، شخصیت و نقش برجسته‌ی امام علی (ع) در اعتلای دین اسلام، مقالات و کتب بی‌شماری تألیف شده است اما درباره‌ی ذهنیت و نگاه مردم یک سرزمین به این چهره‌ی بزرگ تاریخ، پژوهش‌های اندکی صورت گرفته است. چهره‌ی حضرت علی (ع) در آیینه‌ی افکار و فرهنگ عامیانه‌ی مردم گیلان می‌تواند، نگاه تازه‌ای به این مقوله باشد. مطالب این کتاب بخشی از میراث شفاهی و معنوی مردم گیلان است که ریشه در اعتقادات دینی و مذهبی آنان دارد.