مثنوی نقل و صهبا سرودۀ مولانا بهشتی گیلانی یکی از مثنو‌ی‌های عرفانی سده یازدهم است ‌که نسخۀ منحصربه‌فرد آن در کتابخانۀ ملی ایران به‌دست آمده، نسخه‌ای به خط نستعلیق‌که اواخر قرن دوازده یا اوایل قرن سیزده ق نوشته شده است. به‌گفتة شاعر، این مثنوی در برابر نان و حلوای شیخ بهایی سروده شد. در سراسر این منظومه، ناظم نگاهی عرفانی و اخلاقی به مسائل دارد. بر زاهدنمایان و دنیاطلبان و نفس‌پرستان و مال‌اندوزان خرده می‌گیرد، به عزلت‌گزینی و انزوانشینی توصیه می‌کند، عشق مجازی و حقیقی هردو را طالب است و عرفان او هم متأثر از مولاناست...

قاضی یحیی لاهیجی از سخنوران بنام عصر خود محسوب می‌شود. او همچون شاعران دیگر قرن دهم هجری در غزل‌سرایی در پی اندیشه‌ای نو بود تا بتواند شعر خود را به واقع‌گویی نزدیک کند. در ابعاد مختلف قاضی یحیی از شعر شاعران پیش از خود بهره جسته و از آنها تاثیر پذیرفته است. او را باید در حوزه‌های فکری و ادبی به‌نوعی مثل دیگر شاعران هم‌عصرش مکمل اندیشه‌های ادبی شاعران پیشین به‌ویژه در خلق قالب‌های شعری و مضامین عاشقانه و عارفانه پیرو سعدی و حافظ دانست. قاضی یحیی علاوه‌بر سخنوری، عارفی مسلمان بوده و در دانش قضایی هم تسلط کامل داشته است.

‌منظومه موجود، به بیان زندگی بهمن و جنگاوری‌هایش با خاندان رسم می‌پردازد. گوینده این داستان، ایرلنشاه ابی‌الخیر، شاعر اواخر قرن گنم هجری است.

اين اثر به شرح نوادر، لغات ، ترکيبات و اصطلاحات هفت پيکر نظامي گنجه‏اي مي‏پردازد و مي‏کوشد تا به استناد منابع و مآخذ موجود و از راه تتبع، غبار ايام از برگ‏هاي زرين يکي از بزرگ‏ترين آثار ادبي زبان پارسي بزدايد.

این کتاب گزیده داستانهای شاهنامه فردوسی است که توسط محمدعلی میرزانژاد موحّد به نثر درآمده است.

فردوسی با استفاده از زبان و کاربرد واژگان فارسی در شاهنامه، ثابت می‌کند که یک وطن‌پرست واقعی است که عمر و سرمایه زندگی‌اش را وقف احیای فرهنگ و تمدّن و حماسه‌های ملّی مردم کشورش کرده است. شاهنامه روح ایرانی و بیانگر مقاومت ایرانیان بر ضد دشمنانِ ایران است. حماسۀ حکیم توس به ایرانیان هویت بخشیده است.