صبح زود رسیدیم به میدانگاه مقابل زندان قصر. صفیه گفت: روزی که زندانیای سیاسی رو آزاد کردیم، من این‌جا بودم. پلکش از نگرانی می‌پرید. جلوی زندان شلوغ بود. اغلب خانم‌ها با چادر سیاه و لباس مشکی از هم قابل تشخیص نبودند. زن‌ها در هم وول می‌زدند. هرکس چیزی می‌‌گفت. صدای فین‌فین و گریه می‌‌آمد. گاهی یکی زیرلب به دیگری اشاره می‌‌کرد و می‌‌گفت: زن تیمسار فلانیه... دیدن زن‌های شیک و آلامد دیروز که حالا مچاله و درهم کوفته گریه می‌‌کردند، حس غریبی داشت. انگار دستی آمده و آدم‌های دوردست و همان خانم‌شیک‌هایی که از قنادی فرانسه شیرینی صورتی می‌خریدند و وجود پر از عطر و پودرشان من را مضطرب می‌‌کرد پایین کشیده بود.

موضوع در حقیقت این بود که من نمی‌توانستم جلب نظر کنم. او این دنیا را خوب می‌شناخت و راه جلب نظر را خوب یاد گرفته بود. صدایش را بالا و پایین می‌کرد. دست‌هایش را تکان می‌داد و با حرکات دیوانه‌وار حضار را شیفته‌ی خودش می‌کرد. آیا می‌دانست داستانش آن چیزی نیست که او می‌پندارد. یعنی نمی‌داند در دنیای امروز خیلی چیزها تغییر کرده و او هم یکی از رج‌زدگان شده است.

افراشتۀ روزنامه‌نگار و مبارز سياسی، افراشتۀ شاعر و افراشتۀ داستان‏نويس؟ از هر زاويه كه به زندگی و آثار محمد‏علی افراشته (1338ـ 1287) بنگريم به لحاظ محتوايی، مردمان، حاكمان و ارتباط متناقض آنان را می‏بينيم؛ و به لحاظ شكلی، روايت جذاب و شيرين، طنز ريزبينانه و صريح و چخوفی، تيپ‏ها و شخصيت‏هايی متفاوت اما ملموس، و سوژه‏هايی رندانه و پُر نيش و نوش او را. كتاب حاضر دربرگیرندۀ تمامی داستان‌های محمدعلی افراشته است كه برآيند يك عمر نوشتن اوست. در این آثار، هم شعارگرايیِ دوران جوانی او پیداست و هم زلالی و شفافيت سوژه‏ها و پردازش شخصيت‏هايش در آثاری که در غربت نوشت و در کشور بلغارستان و به زبانی بیگانه منتشر کرد؛ آثاری که در آن‌ها دیگر شعار نمی‏دهد بلکه نشان می‏دهد. مرگ نابه‏هنگام افراشته در مهاجرت، آثار او را تا حدود زیادی در محاق فروبرد. جمع‌آوری و نشر آثار او، ادای دینی است به یکی از بااستعدادترین نویسندگان طنزپرداز معاصر ایران.

او مرا فرا ‌خواند و طنابش را به سوی من رها کرد. خود را به سوی او می‌کشانم و او به فراخواندن نام من ادامه می‌داد، طناب پاره شد... . سیّاره‌ها و ستاره‌ها تنها سرگرمی‌اش بودند. خورشید را می‌چرخاند و با نور آن بازی می‌کرد. زمانِ عروسک‌بازی بود، پس به سراغ زمین آمد و با آدم‌ها بازی کرد. یکی را می‌میراند و دیگری را قهرمان داستانش می‌کرد و اگر زیاد با آن سرگرم می‌شد، زمین می‌لرزید. در آخر به پرسش‌ها رسیدگی کرد و با زمین خداحافظی کرد. نوبت آن رسیده بود تا سراغ جهان‌های تیله‌‌‌ای دیگر برود. ناگهان تیله‌ای از دستش افتاد و شکست. باید از نو تیله‌ای می‌ساخت. او مرا فرا خواند و طنابش را به سوی من رها کرد. خود را به سوی او می‌کشاندم و او به فراخواندن نام من ادامه می‌داد... طناب پاره شد... .

مورچه‌های بال‌دار از حاشیه‌ی تصویر زن می‌گریزند. زن با سایه‌ی كوچكش، بی‌آن‌كه هیچ طرحی از چهره‌اش پیدا باشد، هم‌چنان در متن خاكستری کتاب ایستاده ‌است. وقتی فكر می‌كنم او همیشه آن‌جا خواهد ایستاد، غمناك می‌شوم. دلم می‌خواهد دست‌هایش را كه زیر لباس بلندش پنهان مانده بگیرم. قدم‌‌زنان برویم باغ شقایق، پشت سروهای خمره‌ای بنشانمش. برگردم و مثل حالا كه قرص‌ها تأثیر خود را می‌گذارند به خواب‌هایم بگریزم. در فاصله‌های كم و زیادشان بی‌هوش تاب بخورم و فكر كنم تا آن‌موقع حتماً مردی خواهد آمد و در یك صبح روز هفتم، پشت سروهای خمره‌ای، زن را پیدا خواهد كرد.

بیرون باران می‌بارد. آدم‌ها با سرِ پایین، زیر باران پیش می‌روند. همایون می‌آید، یک دست را سایبان چشم می‌کند و به جلو خیره می‌شود؛ به چند متر جلوتر شاید، چند متر آسفالت خیس. به گمانم سی سال می‌شود که همین‌ها را می‌بینم. بیرون حتماً هوا سرد است یا لابد باد بین شاخه‌ی درختان می‌پیچد. شاید هم تمام ساقه‌ها را می‌جنباند. همان ساقه‌ها که سایه‌شان روی دیوار روبه‌رو تکان می‌خورد.

نخستین‌باری‌ که‌ میم‌ به‌ آینه‌ نگاه کرد ترسید. طبیعی‌ بود، تا آن روز جز ماهیگیران مُرده، هیچ‌ انسان زنده‌ای‌ را مقابل خودش ندیده بود. تمام تصورش از خودش این‌ بود که چیزی‌ شبیه‌ به‌ مرغ‌های گوشت‌خوار است‌ با بدنی‌ کشیده‌تر شبیه‌ ماهی‌ و پاهایی‌ کوچک‌ مثل‌ لاك‌پشت‌. غیر از این‌ها چه‌ می‌توانست‌ باشد؟

سنّتِ در دسترس بودنِ نخستین‌‏های تاریخ و فرهنگ و هنر، متأسفانه در کشورمان مهجور است. این آثار را یا باید در برخی کتابخانه‌‏ها جست، یا در آرشیو معدودی محققان. دشواریابی این آثار، بسیاری از پژوهشگران، نویسندگان و حتا خوانندگانِ علاقه‏‌مند را با سختي‏‌های بسیاری روبه‌‏رو می‏‌کند. از این ‏رو، بر آن شدیم در مجموعه‏‌ی میراث مکتوب، برخی از نخستین‏‌های تاریخ و فرهنگ و هنر گیلان را ـ اگر چه به‌‏دشواری ـ بجوییم و به چاپ برسانیم. انتخاب این آثار نه فقط به سبب نخستین‏ بودن آنان است، که ویژگی‏‌های درخور توجه دیگری نیز سبب گزینش این آثار شده است. خان گیلان، به قلم محمدعلي صفاري، نخستین رمانِ منتشرشده از نویسنده‏‌ا‏ی گیلانی است. این اثر افزون بر پیشرو بودن، ویژگی‏‌های مهم دیگری نیز در خود دارد كه بر اهميت آن مي‌‏افزايد.

درباره‌ی اَنیسه که می‌خواهی حرف بزنی نمی‌توانی بگویی به چه چیزهایی باور داشت. زندگی اَنیسه از آن چیزهایی که به آن‌ها باور داشت تشکیل نمی‌شد، زندگی اَنیسه مجموعه‌ای بود از چیزهایی که به آن‌ها باور نداشت. یکی دیگر از چیزهایی که اَنیسه به آن باور نداشت، نگفتن دروغ بود! او معتقد بود هرزمان که گفتن حقیقت برایت دردسر می‌شود باید دروغ بگویی و خودت دروغت را باور کنی تا همه آن را بپذیرند، اما شدیداً از دروغ‌های جزئی بیزار بود. مثلاً از دروغ‌های رایج در بین پدر و مادرها متنفر بود؛ وقتی بچه بودیم هرگز نمی‌گفت پارک‌ها بسته است، و برای آن‌که مانند دیگران دروغ جزئی نگوید به من می‌گفت: «هیچ پارک‌دارِ بی‌ناموسی پارکشو وسط روز نمی‌بنده، اما ما پارک نمی‌ریم! چون الآن حالش نیست، همین! من شصت‌ونه سالمه!»

خانه به‌دوشان روایتی جذاب و پرحادثه از رنج‌ها و مصائب انسان مدرن است. داستانی پُرکشش با شخصیت‌پردازیِ قوی؛ از دشت‌های غرب آمریکا و با مرگ پدر آغاز می‌شود تا نمادی باشد از مرگِ سنت‌ها و آغاز ساختارشکنی‌ها. شخصیت‌های اصلی داستان هرکدام سرگذشتی مجزا دارند اما تقدیر آن‌ها را به‌هم رسانده. زندگی پُرشتابِ جدیدشان مدام مانع ماندن در کنار عزیزان‌شان می‌شود و جدایی‌ها دست از سرشان برنمی‌دارد. اما پس از هر شکستی دوستی‌ها برمی‌گردند تا دست‌گیرِ بازنده‌ها باشند. اما آیا اصلاً پیروزی‌ای در کار خواهد بود؟ یا زندگی در سال‌های منتهی به جنگ جهانی، شکستی مدام است؟ صنعتِ روبه‌ رشد آمریکا، هالیوود، سیاستِ لیبرال، خشونتِ ارتش و... همه و همه در خانه به‌دوشان در لابه‌لای زندگی نقد می‌شود. اخلاق مدرن به چالش کشیده می‌شود و انسان در موقعیتِ خاکستری جدیدش به آزمون گذاشته می‌شود. حقیقت اما در دستانِ عشق است، عشقی که کشدار و مستمر حضور دارد تا به یاد آدم‌های داستان بیندازد، زندگی همان است که بود، حالا هر سرعتی که داشته باشد.

مرا برد سمت بیشه‌های تمشک. از تمشک‌ها چیدیم و خوردیم و با خارهایش دست‌وپایمان را زخم‌وزیل کردیم. غروب که برگشتیم چند خار رفته بود توی پایم و شل می‎‌زدم. روی ایوان نشستیم. پایم را گذاشت روی زانوهایش و با موچین شروع کرد به درآوردن خارها. نگاهش کردم و همان لحظه دلم برایش تنگ شد، خیلی خیلی تنگ.

گريه نکن! اشک بر گونه‌‏هايت خواهد خشکيد و تو نمى‏‌توانى آن‏‌ها را پاک کنى. اين‏قدر بى‌‏دريغ اشک نريز! تو ديگر سال‌ها وقت دارى که روبه‌‏رويم بنشينى و نگاهم کنى. گاهى بخنديم، گاه فرياد بزنيم، گاه نعره بکشيم. هاى و هوى کنيم و پر شويم از غبار. مى‌‏توانى هر لحظه را هزاران بار مرور کنى، هر بار به ابتدا بازگردى؛ روزها و روزها و شب‏‌ها به همه‌چيز فکر کنى، به هر چيز خيره شوى، به لحظه‌‏هاى گمشده و خاطرات از ياد رفته‌‏ات، و سپرى شدن روزهاى بى‌‏انتها در اين آغوش سنگى ديوار.

شب‌ها برای دختری که ندارم داستان می‌گویم یک شب از من پرسید: بابایی پا به ماه چیست؟ گفتم: در طبقه‌ی بیستم یک آسمان‌خراش که زندگی کنی، هنگامی که زنت غر می‌زند، می‌توانی پنجره را باز کنی، پا به ماه بگذاری.

به زادگاه پدرم آمده‌ام لنگان لنگان با عصای دسته نقره‌ای. همین دیروز به من خبر رسید پدرم که شصت و پنج سال است که او را ندیده‌ام زنده است و جوان‌تر از من است. اگر این خبر را به اصطلاح از یک منبع موثق نشنیده بودم باور نمی‌کردم.

‌

گیرم نه همان روزی که پدرم مرده بود عاشق این خانه شده بودم. و شاید هم تا آن موقع به یاد نداشتم که چنین گورستان متروکی هم بوده و چنین خانه‌ای. خانه‌ای که شاید ارواح در آن زندگی می‌کردند و با هر نرمه بادی صدای شیونِ درهای چوبی آن ترس را بر دل می‌نشاند.

انگار کوچه نیز به حضور بچه‌ها دل خوش داشت و شریک‌ بازی‌ها، شادی و غم‌هایشان بود. پا به پای بچه‌ها می‌دوید، زمین می‌خورد و برمی‌خواست و از این‌که یار بچه‌ها بود و مامنجنب و جوش و شادی آن‌ها به خود می‎‌بالید.

مجموعه داستانی از مریم ساحلی

مجموعه داستانی از ابوالقاسم مبرهن

مجموعه داستان

‎ کم‏کم همه چيز يادم آمد: با چمداني سنگين، از جيپ قهوه‏اي لکنته‏اش پياده‏ام کرد و از بالاي تپه ده را نشان‏ام داد. از سراشيب تپه که سرازير شدم، واردِ دشت وسيعي شده که بايد از آن جا مي‏گذشتم. بادي سينه‏کشان از جانبِ ده وزيدن آغاز کرده بود و من براي درامان ماندن از ضربه‏ي باد، يقه‏ي کت‏ام را تا روي گوش‏هايم بالا کشيدم.‌

سرفه‏‌هاش بند نمي‌‏آيد... بند آمد. هميشه همين‏طور است، موقع خوردن يك‏دفعه يادش مي‌‏آيد كه حرف بزند. همين‏كه سرفه‌ه‏اش بند مي‏‌آيد، مي‏‌گويد: «اين كتابو خوندي؟» لحظه‏‌هاي مكث مي‏كند، حتماً دارد از توي كيفش كه بي‏‌شباهت به ساك نيست،‌ كتاب را در مي‌‏آورد. مي‏دانم چيست، دادِ‏ بي‏داد. تك‌‏سرفه‌ه‏اي مي‏كند و چيزي مي‏گويد كه نمي‏‌شنوم. تهمينه حتماً دنبال عينكش كه هميشه روي ميز بين روزنامه‌‏هاست مي‏گردد. جلد را نگاه مي‌‏كند كه مي‌‏گويد: «داد بي‏داد، نخستين زندان زنان سياسي.» مي‏زنم روي پايم و سرم را تكان مي‏دهم. حتماً دارد برگ اولش را مي‏‌خواند كه مي‏‌گويد: « نصيرم دست برنمي‏داره‌‏ها!»

نمی‌دانم عینک آفتابی بزنم یا نه. مثل اقدس که برای خاکسپاری شوهر پیرش توی چله بزرگِ زمستان چه عینکی روی دماغ درازش گذاشته بود؛ دو گوشه‌ی قابش یک نگین به قاعده‌ی انگشتری بود. اگر حمید بمیرد من هم عینک می‌زنم. هر چه باشد زن معمار هستم، یعنی از آن اقدس کمترم؟ کلی بازاریِ کله‌گنده می‌آیند سر قبرش. نمی‌دانم اقدس چطور سر قبر شوهرش هی غش می‌کرد. اگر غش بکنم... اگر خواستند حالم بیاورند... بزنند توی صورتم... اقدس کِرِم‌پودرش پاک شده‌بود... جای دست روی صورتش مانده بود... اگر روی صورتم بماند؟! اگر آبِ دهنی بدهند؟! حوله را گلوله می‌کنم توی ماشین لباسشویی. نه، از خیر غش می‌گذرم، کاری برایم نکرده تا غش کنم. یاد کتک‌هایش می‌افتم که چطور بی‌پدر موهایم را می‌گرفت و مرا توی اتاق می‌کشید. الهی دستش بشکند!

در سایه‌سار آسمان مه‌آلود، تنی چند از اهالی داستان، عصر هر دوشنبه، زیر سقف انجمن هزار و یک شب گرد هم می‌آیند تا از قصه‌ها بگویند و بشنوند. و اینک کتاب حاضر دربرگیرنده 22 اثر از 11 عضو انجمن داستان هزار و یک شب بندرانزلی‌ست که جان و جهانشان را در شهر باران به روایت نشسته‌اند.

ببین می‌توانی زنده‌اش کنی. شاید یک بار دیگر شادی به سراغت آمد.

شما را توی کشو می‎گذاشتم. شما نام آن‌جا را دخمه گذاشته بودید. دخمه تاریک بود. دوست داشتید شما را از دخمه بیرون بیاورم. برای نجات شما خیلی راه را رفته‎ام. چاره کار را در این دیدم که مهاجرت کنم. برای رهایی شما مهاجرت کردم. شما سنگ قبر بی‌نام و نشان من بودید. سنگ قبرها بیشترشان نام و نشان داشتند و رویشان نوشته شده بود: طلوع دل انگیز غروب غم انگیز. شما فاقد طلوع بودید.

مردوم هوطؤ اونِ نیا گودن. اونِ دسِ مئنه که ولگ دبو، خو سر جؤر چرخونی، کمره که تؤ دئه. پَه که پس‌وپیش نه. اوکته دسِ که خو کمر زی، ویت. مردوم ایسی اونِ نیا گودن. ایسی اونِ سَره جؤر، دس مئنه ولگه، اونِ رخاصی مئنه پیچ و تؤ خوری ریه رشکه بما طلایی مو که بخاله صد ساله آؤ و شؤنه رنگه نده یا، ایسی اونِ سیه لخت و عور لگه که خو کهنه دنپایا کنار تودابو، بی واخوه، مَسّ و خوشابو رخاصی کأدبو. همه اونِ رخاصی جی حیرون بومؤنسه بؤن.

من چه اندازه بزرگ مي‌شوم؟ چهل‌ساله‌گي می‌خواهم. چرا؟ شايد روينه‌گي‌ست. آيا جاودانه‌گي دَرمان است؟ به راستي سودِ چهل چیست؟ نمی‌دانم. می‌شوم؟ کسی نشده است. می‌شود؟ پیش‌ترش کُشته می‌شویم. دَرَم انديشه‌اي سبز شده است اين روزها. آيا مي‌توان بسيار شد؟ چگونه؟ كه شايد مني از من‌ها چهل بشود. می‌پایم؛ چهار چشم. با اين بي‌گمان كُشته خواهم شد. و بي‌گمان به دستِ عطار. براي خودش شمشيري ساخته است و چندی می‌شود كه گاه و ناگاه تيز مي‌كندش چه تيزي. مرگِ با شمشير بدترين مرگ است. كُشنده و كُشته...

در لاهیجان از کاظم‌تی‌بی‌تی خداحافظی کردند و با موتور در یک جادة خاکی به‌سمت بهجت‌آباد رفتند. پس از حدود نیم‌ساعت جلوی چند مغازه که دو پیرمرد چپق به‌دست، روی چوب‌بست جلوی آن‌ها نشسته بودند پیاده شدند. یحیی پس از احوال‌پرسی با یکی از آن‌ها که آسیا نام داشت راهش را به سمت قبرستان کج کرد و برای پدرش فاتحه‌ای خواند. همین جا بود که رحیم پرسید: چرا نام آن پیرمرد «قارة آسیا» بود. یحیی خندید و گفت: «نامش آقا سیدیحیی ا‌ست که روستایی‌ها آسیا صداش می‌کنند.» رحیم به این فکر می‌کرد که احتمالاً برای او هم نام دیگری در این روستا خواهند گذاشت... ظهر در همان بجار با کته و ماست و چغرتمه و سیر ناهار خوردند و چند ساعت بعد هم پس از آخرین نوبتی که عروس بارش را به کندوج رساند، مجید از رحیم خواست به رودخانه بروند و آب‌تنی کنند. وقتی با بچه‌های روستا در آب غوطه می‌خورد و شیطنت می‌کرد کم‌کم از بهجت‌آباد خوشش آمد. خصوصاً اینکه بچه‌ها او را با نام «رشتی ریکه» صدا می‌کردند که رحیم فکر می‌کرد اسم جدید اوست، غافل از اینکه منظورشان «پسر رشتی» بود.

بعد از چاپ «گل‌آقای لچه‌گورابی» در نیمة اول دهة شصت که صداقت زمانی‌اش به رغم اما و اگرهای زبانی‌اش مرا با «جامعی» آشنا کرد، اکنون اولین مجموعه‌داستان کوتاه او به نام «میدان فرهنگ» پیش روی ماست. گزینة نیم‌قرن تجربة قلمی که بیش از پانزده سال آن در غربتِ اروپا می‌گذرد اما گیج‌گاه مدام فرهنگی‌اش در بر و بوم مادری پرسه می‌زند. انتخاب شخصیت‌های داستانی از میان اعماق اجتماع، مشاغل حاشیه‌ای، اقشار میان‌حال و فرودست، گرفتاران کمبود فرهنگی، گم‌وگور شده‌ها، فراموش‌شدگان، خودفروختگان و... در قاب و قالبی که تخیل خواننده را با خود همراه می‌کند و گاهی پوچی یا معنایی را با دیدگاهی نسبی‌نگر و قابل تاویل به‌رخ می‌کشد، به پست و بلند این داستان‌ها شکلی خاص بخشیده است؛ فرمی که با پیچیدگی‌ها به سادگی برخورد می‌کند و زبان موجز داستانی‌اش ویژه شخصِ جامعی است.

يكى از مرد‌ها گفت: «‌د‌روغ گو.» و صد‌اى د‌يگرى بلند شد: «‌به خاطر يه پرس غذا د‌روغ نگو.» اما د‌روغ نمى‌گفت. نزد‌يک ميد‌ان خواهرش را د‌يد‌م. ازم پانصد تومن گرفت و برايم آرزوى سلامتى، موفقيت، طول عمر، خوشبختى و همچنين د‌لخوشى كرد.

ترافیک برای رفت و آمد آمبولانس‌ها معنا می‌یابد. مراسمی برای سوگواری وجود ندارد و مردگان در غربتی ناخواسته و در فضایی سنگین دفن می‌شوند. هیچ‌کدام از آنان نمی‌دانستند چنین غریبانه به خاک سپرده خواهند شد: «چه فرقی می‌کند آن هنگام که دیگر تو نباشی و چیزی حس نکنی. روایت خاکسپاری و سوگواری فقط داستان زندگان خواهد بود، زندگان هستند که غم‌های خود را زمزمه می‌کنند و شب‌ها را با خاطرات و کابوس‌های آن سپری می‌کنند. خاطرات از آن‌ها دست نمی‌کشد و همیشه با آن‌ها خواهد بود تا آن هنگام که دیگر خود چیزی حس نکنند و زندگان را ترک کنند».

مجموعۀ 22 خاطره –داستان جذاب و خواندنی از خاطرات جمعیِ مردمان دهۀ چهل رشت. خاطراتی که داستان شده‌اند و در عین‌حال داستان‌هایی که خاطره بر بال‌هایشان نشسته است.

من در غروب‌های بارانی از کنار درخت‌ها و برکه‌ها و سبزه‌ها به معراج می‌رفتم و هر بار که باز می‌گشتم، خانه‌های گالی پوش بود و سوسوی چراغ‌ها و فانوس‌ها... و پنجره‌های کوچک و روشن... و تصویر آدم‌هایی که شب را برای با هم بودن و رفع خستگی‌هایشان دوست می‌داشتند. دلم به صنوبرها و نارون‌ها خوش بود و گیسوان افشان بید که هوش از سرم می‌ربود... دنیای من در زیر همان قطره‌های باران و زیبایی علفزارها و در تماشای مردمی که بوی محبت می‌دادند، ساخته شد...

عکس یک خروس را به من نشان می‌دادند که زیرش یک تخم‌مرغ بود. می‌گفت در این‌جا خروس هم تخم می‌کند. حالا بگو کی هستی و با کی رابطه داری و از کجا آمده‌ای. کی هستم را نمی‌دانستم. از کجا آمده‌ام را چرا. خب، معلوم بود که از شکم مادرم درآمده بودم. خیال می‌کردند دارم آن‌ها را دست می‌اندازم. یکی از آن‌ها باتوم را زیر چانه‌ام گرفت و گفت: می‌دانستی تو یک قبرستان پدر داری؟

با رویا در کارخانه کار می‌کردم. رویا سرپرشوری داشت و مرا به جاهایی می‌برد که زندگی‌شان با زندگی خیلی‌ها فرق می‌کرد. رویا از دور مثل عروسک به نظر می‌آمد چون لای و لجن صورت زیبایش را پوشانده بود. چه بهتر که او در این مرداب یک عروسک شده بود. خوب شد بچه نداشت. وگرنه بچه‌اش مثل بچه‌ی آن پناهنده امواج دریا جسدش را به ساحل می‌آورد. رویا به خودش ختم شده بود من هم دوست دارم به خودم ختم شوم.

کتاب یوزپلنگانی که با او می‌دوند... داستان‌های برگزیدة نخستین دورۀ جایزۀ ادبی بیژن نجدی را دربرمی‌گیرد که در اسفند 1396 در شهر لاهیجان برگزار شد. این جایزه که در نخستین دورۀ آن بیش از صد اثر به داوری گذاشته شد، به همت انجمن خانۀ داستان بیژن نجدی و با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی لاهیجان برگزار شد.

در باغ خواب‌هایم که جنگل می‌نماید، روژین دور از من دست به کمرزده دارد آبشار را نگاه می‌کند. باد زمزمه گربه شاخ و بال درختان می‌پیچد و صدای آبشار را با خود می‌آورد. در آن باغ است که به روژین می‌گویم: رؤیای من می‌شوی؟ روژین شانه بالا می‌اندازد و می‌گوید: خوب شد رؤیای تو نشده‌ام. وگرنه کارم زار بود.

حالا همان لباس عروسی بی‌نظیر بود که آستین‌هاش د‌ر نسیم عصر تابستان روی تابوت تاب می‌خورد. تور نازک آستین‌ها بد‌ون د‌ست‌های ماه منیر خالی بود‌ند. پف‌هاش خوابید‌ه بود. برق مروارید‌های روی د‌امن‌اش چشم مرد‌م را می‌زد. لباس عروسی هی سُر می‌خورد و می‌خواست روی سر مرد‌م بیفتد، اما هر بار د‌ستی آن را د‌وباره روی تابوت مرتب می‌کرد. این همه آد‌م از کجا آمد‌ه بود‌ند؟ این همه آد‌م مبهوت!

«بله. بله. باور کنید عین حقیقت است. مِه پایین آمد‌ه بود. من پشت‌سر شوهر شما نشسته بود‌م او رو به د‌ریا بود و آرام آرشه می‌کشید. باور کنید آن روز د‌ریا کف بالا آورد‌ه بود و موج چنان سینه به صخره می‌کوبید که آد‌م ترس برش می‌د‌اشت. یک صد‌ایی هم از د‌ریا می‌آمد که من تا به امروز آن‌طور ند‌ید‌ه بود‌م. باور کنید. یکباره روی تل ماسه‌های اطراف هم همان جماعت هرساله پید‌ای‌شان شد. زن، مرد، د‌ختر، پسر. هلهله می‌کرد‌ند. قایق‌هایی هم اینجا پهلو گرفته بود‌ند. این‌ها را د‌وتاد‌وتا، سه‌تا‌سه‌تا د‌ر قایق نشاند‌ند و بستند به بد‌نه‌ی چوبی‌اش. قایق‌هایی لخت. بد‌ون پارو. باور کنید قیافه‌ی همه‌ی این‌ها مثل همان عکس‌های صفحه‌ی گمشد‌ه‌گان روزنامه‌های یومیّه بود که د‌ید‌ه بود‌م. جماعت روی تل‌ماسه‌ها کِل می‌زد‌ند. هلهله می‌کرد‌ند. سنگ پرت می‌کرد‌ند. چند زن هم توی این‌ها بود. یکی‌شان سیگار می‌کشید و رو به د‌ریا شعر می‌خواند.»

از تو آدمِ بی‌مصرفی می‌سازند که فقط در مقایسه با دیگران معنا پیدا می‌کند. و تنها تویی که در سکوتی سرشار پشت آن میزِ قدیمیِ چوبی رو به چشم‌انداز درختان صنوبر باغ نشسته‌ای و می‌نویسی. هیچ‌کس نتوانست نوشتن را از تو بگیرد. هیچ‌کس نتوانست خیال بزرگ شدن در رویا را از تو بگیرد...

حبیب موسی نهال تازه‌ای را برداشته بود و فاصله کاشتن را متر می‌کرد. گرمِ کار خود بود. مشتی پیاده به طرف سایه رفت. نزدیک‌تر که شد تندیسی سنگی از یک کوتوله دید که خیلی شبیه روزگار بود، با تبری که توی دستش در هوا مانده بود! پاهای مشتی سست شد... نمی‌دانست به مردم چه بگوید. روزگار را دیده که تبدیل به سنگ شده، یا سنگی دیده که به شکل روزگار درآمده؟!

«این روزها شاید تنهاتر هم باشم و این درست وقتی است که نمی‌دانم تنها‌تر از چه وقت. مگر انسان چه قدر فرصت دارد که از واژه تو استفاده کند یا بهتر است بگویم از واژه "بی‌تو". بیش‌تر آدم‌ها بیش‌تر وقت‌ها درگیر "من" هستند درست مثل داستان‌نویسی این روزها که شده من، یا من با کمی تفاوت "از درون من". خود من؛ چنان در این من فرو می‌روم که سوسک روی دیوار را می‌بینم که به سمت میزم می‌آید؛ اما نمی‌بینم که آرام پای نازک بی‌استخوانش را روی فنجان قهوه خالی‌ام می‌گذارد و ته فنجان، ته ماندهِ قهوهِ سرنوشتم را تغییر می‌دهد.»

لکه، خاکستری بود و حاشیه‌هایش سفیدِ سفید. آرام حرکت می‌کرد و ماه که قرص کاملی بود از پشتش پیدا می‌شد. کوه، لحظه‌به‌لحظه روشن‌تر می‌شد. کلاه نسترن از سرش افتاد، دسته‌ای از موهایش که از کنار صورت آمده بود پایین با بادِ خنکی که می‌آمد تکان می‌خورد. ستاره پشت داده بود به تخت‌سنگی و پاهایش را دراز کرده بود و دوباره گریه می‌کرد انگار، یا هنوز هق‌هق بود. کریمی، زیر پای ما ایستاده بود و به جایی که شهر بود نگاه می‌کرد. من و کیوان و صدری ایستاده بودیم روی سراشیبی و نگاه می‌کردیم. کیوان برگشت سمتم و گفت: «عیدت مبارک.»

از چند روز پیش زبان بسته‌ها را به شهر آورده‌اند. چوب‌دارها با آن لهجه‌های محکم و استوار کوه‌نشینان با هم صحبت می‌کنند. بچه‌های دانش‌آموز که تعطیل شده‌اند، به تماشای حیوان‌ها می‌ایستند و می‌بینم که چگونه با اشتیاق به آن زبان‌بسته‌ها نگاه می‌کنند. و امروز، روز عید قربان، تو می‌بینی جلوی قصابی‌ها چه اندازه پوست خونی انبار شده است و آدم و آدم و آدم! به نجدی فکر می‌کنم و به شعرش: «عید قربان که می‌رسد دلم چه سخت می‌گیرد برای اسماعیل ابراهیم گوسفند همسایه‌ام و خودم»

مجموعه‌ی حاضر شامل 35 داستان کوتاه از، 35 داستان‌نویس عضو خانه‌ی فرهنگ گیلان و یا علاقه‌مند به این کانون فرهنگی است. داستان‌نویسانی که بسیاری از آن‌ها بیش از یک دهه که از تاسیس خانه‌ی فرهنگ گیلان می‌گذرد، هر 15 روز یک‌بار، عصر روز سه‌شنبه، گرد هم آمده و از رویاها و کابوس‌هاشان که لباس داستان بر تن کرده است، گفته‌اند...

« ... من همراه مادر با رقص و پایکوبی و ترانه‌خوانی زنان شالی‌کار به خانه برده می‌شوم. توی راه، من که به پشت توی تشت، روی سرِ زنی دراز کشیده‌ام، از آن بالا آسمان آبی را تماشا می‌کنم و از بازی آفتاب و اَبر به هیجان می‌آیم و می‌خندم و می‌خواهم با دست‌هایم نور آفتاب را بگیرم و با پاهایم به هر سو لگد بزنم که می‌بینم دست و پایم بسته است! دلم می‌خواهد پیراهنی آبی آسمان را هم‌چنان تماشا کنم که کم‌کم خسته می‌شوم. گیج و گنگ و خواب‌آلود در گهواره‌ی تشت، روی سرِ زن شالی‌کار که در هر گامش می‌جنبد به خلسه فرومی‌روم. آفتاب به روی ما می‌خندد. پرندگان گرم آوازخوانی‌اند. یک بار پرستویی زیبا از راه می‌رسد و روی لبه‌ی تشت (گهواره من) می‌نشیند و چه پرشور می‏خواند! و من می‌خندم بالای سر آن همه شالی‌های تازه نشاء شده‌ی سبزی که در زیر پایم به گستردگی یک دشت وسیع است.»

آقایان! به پیر، به پیغمبر، دوستم انسان شریفیه. اون تمام عمرش به مردم خدمت کرد و اون‌ها رو مثل جونش دوست داشت. بعد از فوت زنش - که فقط یک سال با اون زندگی کرد - دیگه ازدواج نکرد و همیشه می‌گفت: «من با مردم ازدواج معنوی کرده‌ام و بقیه عمرم را می‌خواهم به آن‌‌ها خدمت کنم». اما به هرکس خدمت کرد، بیشتر ضربه خورد. با هرکس رفاقت کرد، نارفیقی دید. برای دوستانش نردبان شد تا روی شانه‌اش بایستند و نگاه زیباتری داشته باشند اما اون‌‌ها روی شانه‌هایش ایستادند و چراغ دوستی را خاموش کردند. اون در ستایش مردم و رنج‌های اون‌ها شعرها گفت. اما مردم اوراق شعرش رو به سبزی‌فروش دادند تا اسفناج و شنبلیله و برگ چغندر بگیرند. راستش اون یک آدم بریده از مردمه. واقعیت اینه که اصلاً وصیت کرده که وقتی مُرد، توی قبرستان دفنش نکنند. منتها من به این فکر افتاده‌ام که توی یه قبرستان دور دفنش کنم.

حالت چه‌گونه است اگر شب باشد و توی کوچه‌های تنگ راه بروی صدای سرفه‌های یکی که دوستش داری توی سرت قطار شود و هی بالا و پایین برود. مه آمده باشد پایین و پشت گردنت از خنکایش ترشده باشد و تو هی با خودت بگویی بخوانم؟!... نخوانم؟!

من اصولاً کتاب زیاد می‌خونم. حتی تو دوره ی خدمت هم که بودم باز‌هم کتاب می‌جوندم. همه جور کتابی هم داشتم توی دست و بالم. از سیاسی بگیر تا رمان‌های کلاسیک. حتی توی خوابگاه. دوره‌ی آموزشی سربازی یه عکس با رفیقم دارم که کتاب منو توی دستش گرفته داره پُز می‌ده. اسم کتاب گوری بود اثر ژوزه ساراماگو..

حالا در سی و یک سالگی، به این فکر می‌کنم که اوضاع نه تنها بهتر نشده بلکه بدتر از سابق هم شده است. در بیست سالگی امید داشتم که گذشت زمان می‌تواند همه چیز را حل کند، زندگی جهت خواهد گرفت و به سمت و سویی خواهد رفت که خودم می‌خواستن، دانشکده تمام خواهد شد و بعد کار و موفقیت و زندگی آرام. اما زمان هیچ چیز را حل نکرده یود که بر رخوت و کسالت زندگی نیز افزوده بود.