کتاب روبار لُغُزخونی کوششی است برای جمع‌آوری مَثَل‌ها، اصطلاحات، کنایات و باورد‌اشت‌هایی از مرد‌م رود‌بار زیتون د‌ر ضلع جنوبی استان گیلان. د‌ر این مجموعه نخست مَثَل‌ها، اصطلاحات و کنایه‌ها به گویش رود‌باری به‌صورت موضوعی آورد‌ه و به لاتین آوانگاری شد‌ه‌اند تا همگان قاد‌ر به خوانش د‌رست آن‌ها باشند؛ سپس تلاش شد‌ه است تا حد ممکن ترجمه‌ای واژه به‌واژه از د‌اد‌ه‌ها به زبان فارسی ارایه شود. هرجا که لازم بود‌ه، توضیحی د‌ربارۀ کاربرد کنایه‌ها د‌ر گویش رود‌باری ارائه شد‌ه است تا خوانند‌ه د‌ریابد هر مَثَل کجا، چگونه و به چه‌منظور مورد استفاد‌ه قرار می‌گیرد.

بسیاري از مشاهیر و بزرگان ادب و هنر گیلان، با جنبش جنگل که بیش از هفت سال تداوم داشت، همکاري و همدلی داشتند. در میان این افراد، به چهره‌های نامداری چون میرزا حسین‌خان کسمایی و حاج اسماعیل دهقان برمی‌خوریم که هر دو، مدتی هم مسئولیت ادارة روزنامة جنگل را عهده‌دار بودند. در میان دیگر مبارزان جنگل، صاحبانِ ذوقی بودند که در زمانة خود به شاعري شهرتی داشتند، اما چندان آوازه‌ای نیافتند. سرخوش رشتی، محمودخان ژولیده و ندیم رشتی (گیلانی) سه تن از این چهره‌ها بودند که در متن جنبش جنگل حضور داشتند و در میانة کشاکش‌های آن به شهادت رسیدند. این کتاب، تلاشی است برای جمع‌آوری شعرهای باقی‌مانده از این سه شاعرِ شهید جنگل.

اینک در هشتادویکمین سال زندگی خود، آنچه از دوران کودکی به یادم مانده و درباره‌ی زادگاهم ـ چهارده ـ در ذهنم نقش بسته است، به یادگار می‌گذارم. ممکن است برخی از مطالب به یادم نمانده و یا اشتباهی رخ داده باشد. زیرا تنها، از خاطراتی که از آن زمان‌های دور به یادم مانده است، بهره گرفته‌ام. گویی هنوز غرش هواپیماهای بمب‌افکن غول‌پیکر جنگ جهانی دوم که بر فراز آسمان زادگاهم به پرواز درمی‌آمدند، طنین‌افکنند. هواپیماهایی که در سطح بسیار پایین در حال پرواز بودند و ما با شیطنت‌های کودکانه صدایشان را تقلید می‌کردیم.

پاییز 96 دبیرخانه جشنواره فرهنگی هنری «تالاب دوخان» با گستره‌ی ملی، به منظور تشویق مردم در مشارکت و صیانت از حفظ محیط‌زیست آغاز به‌کار کرد. فعالان این دبیرخانه اهداف خود را بر اساس تجلی جلوه‌های آسمانی و زمینی محیط‌زیست در فرهنگ و هنر و نیز در مسیر توسعه اگاهی عمومی و ترویج فرهنگ حفاظت از تالاب بین‌المللی انزلی با همکاری بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، سازمان منطقه آزاد انزلی و موسسه خانه کتاب ایران پی‌ریزی نمودند. این لوح مکتوب و الوان را که پیش روی شماست شاید بتوان فریاد تالاب بین‌المللی انزلی نامید. نخستین اثر فرهنگی، هنری و ملی برای تالاب بین‌المللی انزلی که به همت موسسه خانه کتاب ایران در بخش‌های نقاشی و دل نوشته‌ی زنگِ تالاب، شعر و جمله‌های برگزیده به رشته تحرير در آمده است. این لوح مکتوب و الوان را که پیش روی شماست شاید بتوان فریاد تالاب بین‌المللی انزلی نامید. نخستین اثر فرهنگی، هنری و ملی برای تالاب بین‌المللی انزلی که به همت موسسه خانه کتاب ایران در بخش‌های نقاشی و دل نوشته‌ی زنگِ تالاب، شعر و جمله‌های برگزیده به رشته تحرير در آمده است.

کشکا بو باد کورکی پیرانِ پولوکا دونوسه. لوس شده است باد / به دگمه‌ی پیراهن دختر / پیله کرده است.

کتاب اطلس رود‌های گیلان، چکید‌ه‌ای از طرح‌های تحقیقاتی بی‌شماری است که طی چند د‌هۀ اخیر د‌ر عرصۀ حوضه‌های آبریز گیلان انجام شد‌ه و نتیجة تجربه‌‌های د‌و د‌هه فعالیت نگارند‌گان د‌ر زمینۀ مباحث منابع آب و رود‌های استان گیلان است. مبنای مطالعه د‌ر این پژوهش، نقشه‌های 1:50000 سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است. علاوه‌براین از نقشه‌های رقومی 1:25000 سازمان نقشه‌برد‌اری کشور برای برد‌اشت عمیق‌تر و تصحیح برخی اطلاعات استفاد‌ه شد. ابتد‌ا د‌ر زمینۀ جغرافیای طبیعی گیلان با د‌ید‌گاه تأثیر آن بر منابع آب استان گیلان مطالبی ارائه شد‌ه‌است. ویژگی‌های زمین‌ریخت‌شناسی رود‌خانه‌های گیلان و نقش جغرافیای طبیعی د‌ر توزیع شبکۀ آبراهه‌های استان موردِ بحث قرار گرفته‌است. آب‌وهوای گیلان، به‌عنوان عامل اصلی به‌وجود آمد‌ن جریان‌های سطحی و رود‌خانه‌ها موردِ بررسی قرار گرفت. آبد‌هی رود‌خانه‌های گیلان به‌عنوانِ پی‌آمد بارش و تغییرهای ماهانۀ آن از د‌یگر مطالب ارائه شد‌ه است. د‌ر پایان، توضیحاتی د‌ر زمینۀ هر کد‌ام از رود‌های گیلان که د‌ارای پس‌کرانه‌های کوهستانی و حوضة آبریز مستقلی هستند، بیان شد‌ه‌است. این اطلاعات شامل موقعیت جغرافیایی، مهم‌ترین سکونتگاه‌های انسانی د‌ر حوضه، شاخه‌ها و رود‌های آن، ویژگی‌های هند‌سی حوضه، برخی از مشخصه‌های آبد‌هی و بارش حوضۀ آبریز و د‌ر پایان جاذبه‌های طبیعی و انسانی برجستة آن‌ها است.

عمارلو در دامن بحری خویش در جنگل داماش مه رقصان می‌رویاند و کنجی دنج جهت زایش گنج طبیعت، سوسن چلچراغ تدارک می‌بیند و در دامنه‌ی برّی بر بستر سنگ خلوتگاه خورشید خَلوَش، آخرین نوزاد آفرینش، انسان عمارلو را بر زانو می‌نشاند تا به هُرم آفتاب، استخوان محکم نماید از مرد آمارد آینده و پخته گرداند اندیشه‌ی خام از خود از برای تبدیل پاره‌های سنگی به افزار پارینه سنگی!

زبان‌‌ها و گویش‌های ایرانی که از روزگاران کهن خود را به ما رسانده‌اند، در برگیرندۀ ویژگی‌هایی هستند که نحوۀ ‏گفت‌وگو، چگونگی ابراز غم‌‌ها و شادی‌ها و در یک کلمه فرهنگ آن مردم را به ما منتقل می‌کنند و برای شناخت بیشتر ‏زبان و ادب فارسی به محققین کمک فراوانی می‌رسانند. زبان تاتی از زبان‌های ایرانی شمال‌غربی است که هم در ‏ایران و هم در خارج از ایران رایج است. شهرستان رودبار یکی از چندین مناطقی است که مردمش به زبان تاتی تکلم می‌کنند. این کتاب ‏بر مبنای گویش تاتی رایج در روستای لاکِه (lâke) نوشته‌ شده ‌است. لاکِه در فاصلۀ 12 کیلومتری غرب سفیدرود از ‏شهرستان رودبار واقع شده‌است. در این کتاب سعی شده‌است واژه‌ها، اصطلاحات و ترکیبات زبان تاتی در چندین بخش ‏به صورت موضوعی کنار هم بیاید. در آخر کتاب نیز، نمایۀ الفبایی واژه‌ها تنظیم شده‌است تا علاقه‌مندانی که واژه‌ها را به ‏صورت موضوعی دنبال نمی‌کنند، بتوانند در بخش الفبایی آن واژه‌ها را پیدا کنند.

کتاب پیش‌رو، ماحصل سال‌ها تلاش و پژوهش مستمر در زمینة شناسایی شرایط آب‌وهوایی استان گیلان است. آب‌وهوای استان گیلان، چه در ابعاد تاریخی و چه شرایط علمی موضوعی موردِتوجه بوده ‌است. شرایط آب‌وهوایی خاص، پدیده‌های جوی شاخص، همچون برف‌های سنگین، باد منجیل و... همگی از دلایل اهمیت آب‌وهوای گیلان است. شرایط آب‌وهوایی بر جنبه‌های مختلف زندگی بشر تأثیر زیادی دارد، همین امر ضرورت شناخت از وضعیت آب‌وهوایی گیلان برای استفاده در مطالعه‌های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، معماری، تاریخی، باستان‌شناسی و... را مشخص می‌سازد. در این کتاب تا حد ممکن به زبانی ساده، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آب‌وهوای گیلان موردِ توجه قرار گرفته ‌است. سپس شرایط عناصر جوی استان گیلان تشریح می‌شود. طبقه‌بندی شرایط آب‌وهوایی گیلان یکی از فصول دیگر این کتاب است. پدیده‌های شاخص آب وهوایی گیلان، مخاطره‌های جوی، شرایط آب‌وهوای گذشته و آیندة گیلان از دیگر موضع‌های مورد توجه در این کتاب است.

گیلان با کوهستان‌های سرسبز و پوشیده از جنگل و بی‌کرانگی دریا و زیست منحصر به فرد روستایی، همواره ذهن هر بیننده‌ای را به خود مشغول می‌کند. کم نیستند کسانی که می‌خواهند برگ هایی از این زیبایی را دست کم در زندگی شهری امروز همراه خویش داشته باشند، اگرچه در قاب عکسی کوچک.

برنج سال‌هاست که به عنوان محصولی مهم و ممتاز، بر مناسبات اقتصادی، سیاسی و حتا فرهنگی سرزمین گیلان تاثیرگذار بوده است و پژوهشگران بسیاری درباره‌ی آن به تحقیق و پژوهش پرداخته‌اند. کتابِ کشت برنج در گیلان و دیگر ولایات جنوب دریای کاسپین، اثر هـ . ل. رابینو، در شمار یکی از بهترین آثاری است که اطلاعات موجود در آن، که حدود بیش از یک سده‌ی پیش جمع‌آوری شده، مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت این محصولِ باارزش و پرزحمت را مورد مطالعه قرار می‌دهد و در کنار معرفیِ مراحل تولید محصول، با ذکر آمارهای دقیق، میزان محصول و مناسبات اقتصادی پس از تولید را در آن دوره مورد توجه قرار می‌دهد. این یادداشت‌های رابینو مجموعه‌ای از بهترین اطلاعات را درباره‌ی این محصول پربها در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد. اطلاعاتی که بی‌شک بخش مهمی از‌ آن‌ها در گذر سده‌ی گذشته از خاطرها پاک شده‌اند. ترجمه‌ی دقیق و تعلیقات خواندنیِ مترجم و پژوهشگر فقید، جعفر خمامی‌زاده بر این کتاب هم، آن را به اثری قابل‌توجه در رابطه با محصولی بدل کرده است که از دیرباز بخشی جداناشدنی از مناسبات زندگی گیلانیان بوده است.

بی‌شک نهضت جنگل یکی از بزرگترین و مؤثّرترین قیام­های مردمی در طول تاریخ ایران به‌شمار می‌­آید و تقارن تاریخی آن با رویدادهای مهّم دنیا نظیر جنگ جهانی اوّل، سقوط تزارها در روسیّه، روی کار آمدن بلشویک‌ها و نیز توسعه‌­طلبی‌­های آلمان و انگلستان در خاورمیانه، اهمیت آن را دو چندان کرده است. به همین خاطر بررّسی همه جانبه­‌ی این قیام در حوزه‌های تاریخ، سیاست، اقتصاد، ادبیّات، فرهنگ و علوم اجتماعی بسیار ضروری به‌نظر می‌­رسد ... اثری که پیشرو دارید، تلاشی است در همین زمینه. این اثر گاه‌شمار رویدادهایی است که مقارن با نهضت جنگل در گیلان، ایران و جهان به وقوع پیوسته و به‌زعم گردآورنده، بر کم و کیف اقدامات موافقان و مخالفان این نهضت و روند حوادث تاریخی آن دوران مؤثّر بوده است. یادآوری این نکته ضروری است که نخستینبار محقق ارجمند جناب آقای جعفر مهرداد در کتاب مدخلی بر بازشناسی نهضت جنگل در این مسیر قدم نهاده­‌اند و نگارنده با الهام از این کتاب و با أخذ شیوه­‌ی تدوین از کتاب روزشمار تاریخ ایران تألیف مورخ فاضل دکتر باقر عاقلی و با مراجعه به ده­‌ها کتاب و مقاله و مجلّه و سند دیگر، به گردآوری این مجموعه پرداخت.

گیلان را در عصر صفویه دارالمرز می‌نامیدند و حدود آن از شرق به چالوس و از غرب تا رود آستارا منتهی می‌شد. ‏‏‏با آنکه گیلانیان نقش انکارناپذیری در تاسیس صفویه داشتند، اما صفویان به مدت یک سده تا پایان عمر حکومت‌های محلی گیلان، رفتار توأم با مهر با آنان نداشتند و همواره با روش‌های مختلف آنان را در فشار قرار می‌دادند. گیلان پس از سقوط حکومت‌های محلی جولانگاه مباشران صفوی شد؛ زیرا شاه‌عباس به‌دلیل منافع اقتصادی سرشاری که این ایالت برای وی داشت، آن را به‌طور مستقیم زیر نظارت خود قرار داد. در ادامۀ این روند هرچند گیلانیان استقلال خود را از دست دادند، اما این مسئله مقدمات ارتباط جهانی گیلان با دنیا را فراهم آورد و از این زمان تجّار و سیاحان به‌دلیل اعتبار ابریشم گیلان، این سرزمین، به‌ویژه شهر رشت را به‌عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی ایران در برنامه‌های اصلی سفر خود قرار می‌دادند. برگزاری همایش «گیلان در گسترۀ تاریخ صفویه» گامی مهم در معرفی توانایی‌های فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی گیلان در عصر صفویه بوده است. از این دوره گیلان جایگاه مهمی در جغرافیای جهان ایرانی یافت. این کتاب گزیده‌ای از مقالات ارائه شده در این همایش است که به معرفی زوایای گوناگون از تاریخ گیلان در عصر صفوی می‌پردازد.

هنر ـ ایرانی اسلامی در دورۀ صفویه، با اهتمام خاندان حکومتی، کمک و همت ایرانیان و شیعیان، به‌ویژه علما و هنرمندان، پیشرفت شایانی کرد. در میان هنرهای ایرانی ـ اسلامی، هنرِ معماری جایگاهی ویژه و شهرتی عالم‌گیر یافت. در کتاب حاضر به یکی از بناهای دورۀ صفویه با عنوان «تی‌تی کاروانسرا»، واقع در سیاهکلِ گیلان، که مقارن با حکومت محلی آل‌کیا ساخته شد، پرداخته شده است.

مردم‌نگاری در ایران کمتر وارد حوزه هایی از فرهنگ عامیانه که پیوند نزدیکی با تولید و فعالیت اقتصادی دارند، شده است. دانش‌ها و فن‌آوری‌های مرتبط با تولید، باورها و آیین های مربوط به آن، دایرۀ لغوی و اصطلاحات و تاثیرات فعالیت‌های تولیدی در ادبیات شفاهی و ... در زمینه‌هایی همچون ماکیان‌داری و ... غالباً ناکاویده باقی مانده است. این اثر به توصیف فرهنگِ ماکیان‌داری در روستاهای گیلان می‌پردازد.

لئو الکسیوویچ اُوْسینکو سال‌ها در فرمانروایی قفقاز کار کرد و در سال 1909 میلادی برای سامان‌دهی به کارهای سیاسی روس‌ها به ایران آمد و تا سال 1917 در ایران ماند. وی چندی برای یاری به نکراسف، کنسول روسیه در رشت، در گیلان بود و سپس خود کنسول روسیه در رشت شد. سال‌های بودن او در گیلان شاید پرماجراترین سال‌های تاریخ این سرزمین باشد، سال‌های پسین بازمانده از انقلاب مشروطه و سال‌های آغازین برپایی خیزش جنگل. یادداشت‌های او که در مرکز فرمانروایی قفقاز در تفلیس برجای مانده بود، پس از برپایی اتحاد جماهیر شوروی به مرکز اسناد برپا شده در تفلیس برده شد. این یادداشت‌ها را تموری آرولادزه، دانشجوی گرجی‌تبار دوره‌ی دکترای رشته‌ی تاریخ دانشگاه منچستر در انگلستان، پس از جستجو در مرکز اسناد تفلیس یافته و آن‌ها را به انگلیسی ترجمه کرد.

کتابِ گیلان، اثر محقق و مترجم نامی کریم کشاورز (1365– 1279)، اگرچه در شمار صفحات اندک به‌چشم می‌آید اما یکی از مهم‌ترین منابع شناخت سرزمین گیلان تا به امروز است. در این اثر، کشاورز کوشیده است تمامی جنبه‌های مورد نیاز برای معرفی یک سرزمین را، هر چند به اختصار، مورد بررسی قرار دهد. این کتاب مباحثی چون: تاریخ و جغرافیای گیلان، منابع طبیعی، حیوانات، جغرافیای اقتصادی و سیاسی، کشاورزی، شیلات و دامداری، صنایع، بازرگانی و اقتصاد، ساکنان بومی، معماری، آموزش و پرورش، فرهنگ و هنر، آداب و رسوم و خوراک‌های گیلان را در بر می‌گیرد. این کتاب حدود پنج دهه دور از دسترس بود و اینک باز چاپ آن با ویرایشی نو به علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ گیلان ارائه می‌شود.

«فتح‌الله‌خان‌ اکبر سپهداراعظم» سیاستمدار نامدار گیلانی، در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های تاریخ ایران بر مسند ریاست‌الوزرایی تکیه زد و هرچند مدّت ریاست او کوتاه بود؛ اهمیّت بسیاری در سرنوشت کشور داشت. دولت او در دوران افول حکومت مشروطه تشکیل شد؛ مشروطه‌ای که به صد خون‌دل به دست آمده بود و در طوفان حوادث بزرگ داخلی و خارجی ضعیف و ضعیف‌تر شده و به زخم ناسوری بدل شده بود. سقوط دولت سپهدار رشتی هم مقدّمۀ برآمدن حکومت پهلوی شد. این کتاب به شرح احوال و اعمال این چهره‌ی نامدار سیاسی می‌پردازد.

کتاب اَ درا واکون باد بایه مجموعه‌ای از ترانه‌های بومی گیلان است که کودکان هنگام بازی و مادران هنگام خواباندن کودکان خود یا حتی هنگام کار در شالیزار زمزمه می‌کردند. بزرگسالان امروز گیلان، رابطه‌ای نوستالژیک با این ترانه‌ها دارند، زیرا بازی‌های دوران کودکی خود را، با همین اشعار، شیرین‌تر و جذاب‌تر کرده‌اند. ترانه‌هایی که گمان می‌رود با زوال نسل‌های دهه‌ی چهل و پنجاه، به فراموشی سپرده شوند.

روزهای زیادی در این خانه گذرانده‌ام. آب و جارویش کرده‌ام و با آن نفس کشیده‌ام. به تمام گوشه‌هایش آشنا هستم و میل به حیات را در این خانه لمس کرده‌ام. به قول گاستن باشلار: «خانه‌ای که نفس می‌کشد». اگر به قول بودلر در کاخ جایی برای صمیمیت نیست در عوض چنین خانه‌هایی سرشار از صمیمیت و زندگی هستند. خیال مالکیت یا مالکیت خیال در چنین جاهایی شکل می‌گیرد. در این خانه به قول باشلار «بدویت پناه را تجربه می‌کنیم».

من در ارتباط با کودکان دریافتم که شرح واقعیت در نگاه ادبی ـ هنری با احساس و ادراک واقعیت در نقاشی تفاوت‌هایی دارد. در نقاشی کودکان واقعیتِ بیرونی را درون‌شان استحاله می‌کنند تا حقیقت بصری جدیدی را با زبان کودکانه ارائه دهند. یعنی کودک آن‌طور که فکر می‌کند، نقاشی می‌کشد، نه آن‌طور که می‌بیند. یاد گرفتم در نقاشی کودک، آشکارگیِ ضمایرِ پنهان از هر واقعیتیْ واقعی‌تر است و این مهم را تنها در ارتباطی عاطفی و سرشار از اعتماد و احساس امنیت به شکل می‌آورند و به معلم‌شان تقدیم می‌کنند.

جنبش جنگل یکی از مهم‏ترین جنبش‏های سیاسی در تاریخ معاصر ایران است که از سال 1333ﻫ‏.ق. مبارزات خود را بر ضد استعمار و استبداد آغاز کرد. اما در طی حدود هفت سال مبارزه، سرانجام نتوانست به اهداف خود ـ كه در احياي نظام مشروطه، طرد بيگانگان و حفظ استقلال كشور خلاصه مي‏شد ـ دست یابد. ازاین‌رو، در اين اثر كوشش بر اين است تا از منظر آسیب‌شناختی و تحليل محتوايي منابع، علل و عوامل ناکامی جنبش واكاوي شود. در اين ميان به‏نظر می‏رسد که دو عامل اصلی، یعنی نقش رهبری و ایدئولوژی سیاسی، نسبت به دیگر عوامل مؤثر، در ناکامی جنبش از اهمیّت بیشتری برخوردار است. از اين رو، این دو عامل ـ كه ديگر مسائل جنبش را نيز تحت‏الشّعاع خود قرار مي‏داد ـ محورهاي اصلی این پژوهش را تشكيل مي‏دهد.

جنبش مشروطه‌خواهی از جمله جریان‌های مهم سیاسی ایران بود که در مقطعی از تاریخ، علاوه‌بر پایتخت، برخی از استان‌ها را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داد. درواقع سه نقطه از کشور، پایگاه حمایت از این جنبش بود. تهران، تبریز و گیلان در گسترش این نهضت نقش عمده‌ای ایفا کردند. از این میان گیلان به‌عنوان مرکز برخی از مهم‌ترین اتفاقات و تحولات مشروطیت، به‌ویژه فتح قزوین و تهران و سرنگونی حکومت محمدعلی‌شاه و براندازی استبداد صغیر، در نقطۀ عطف این جریان قرار داشت.در همۀ این رویدادها، گیلان در پذیرش خط و سیر ترقی علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری، پیشروتر از سایر مناطق کشور بود. این کتاب به بازتاب رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی دوران مشروطه و نقش تالش‌ها به‌عنوان بخشی از ولایت گیلان با تکیه بر منابع مکتوب، پژوهش‌های میدانی و برخی اسناد تازه به‌دست آمده می‌پردازد.

تداوم جنبش جنگلی‌ها در فضای سیاسی آکنده از سوءظن ایران، و در بستر کشمکش قدرت‌های جهانی، موجب سه نوبت تغییر در پلت‌فرم سیاسی آن‌ها و شیوۀ مواجهه‌شان با نیروهای سیاسی داخلی و قوای نظامی خارجی شده بود. جنبشی که در اولین مرحلۀ خود (احرار / فدائیان جنگل و جنبش رهایی‌بخش ملی)، از طیف گسترده‌ای از حامیان داخلی ـ از شخص شاه گرفته تا عموم اهالی و دهقانان ـ برخوردار شده بود، کمترین مطالبۀ آن در سومین مرحله (کمیتۀ انقلاب سرخ ایران و انقلاب جنگل)، الغاء نظام سلطنتی و تاسیس یک جمهوری مستقل ایرانی بود! اکنون قریب به یک سده از واقعۀ جنگل می‌گذرد و شیوۀ مواجهه با واقعۀ جنگل نیز، همچون خود واقعۀ جنگل، سه دورۀ رو به تکامل را از سر گذرانده است. این پژوهش می‌کوشد براساس ارزیابی اسناد منتشر شده در طول یک سدة گذشته، نگاهی متفاوت و کالبدشناسانه به این جنبش انقلابی داشته باشد.

تاتی به شاخه‌ای از زبان‌های غربیِ شمالی ایرانی اطلاق می‌شود و گویش‌هایی را شامل می‌شود که در منطقۀ وسیعی گسترده است که از جنوب رودخانۀ ارس آغاز می‌شود و تا شمال ساوه امتداد می‌یابد. در این پژوهش که صورت تکمیل‌شدۀ رسالۀ دکتری نگارنده است، نظام انطباق در پنج گونۀ تاتیِ اشتهاردی، تاکستانی، جوبُنی، هزاررودی و کَرینی بررسی شده است. این گونه‌های تاتی به‌ترتیب در استان‌های البرز، قزوین، گیلان، زنجان و اردبیل رایج هستند. منظور از انطباق، شیوه‌های مختلف رفتار با موضوع‌های اصلی بندهای لازم و متعدی در دستور یک زبان است که برای نشان دادن نقش شرکت‌کنندگان به‌کار می‌روند و شامل حالت‌نمایی، نمایه‌کردن از طریق مطابقه و ترتیب کلمات‌اند.

کتابِ اطلس جاذبه‌های طبیعی گیلان، اولین اطلس جامع طبیعت‌شناسی گیلان د‌ر نوع خود است. د‌ر این پژوهش سعی شد‌ه است بنابر د‌ید‌گاه‌های طبیعت‌گرد‌ی و زمین‌گرد‌شگری و برمبنای طبقه‌بند‌ی‌های موجود د‌ر این علوم، فهرستی از منابع و جاذبه‌های طبیعیِ گرد‌شگریِ استان گیلان معرفی شوند. اثرِ پیش‌رو، نتیجه‌ی سال‌ها مطالعه و بازد‌ید مید‌انی د‌و تن از پژوهشگران حوزه‌ی جغرافیا، گرد‌شگری و محیط‌‌‌زیست استان گیلان است و مجموعه‌ای از اطلاعات جغرافیایی و تصویری د‌ر زمینه‌ی چشم‌اند‌ازها و مناظر طبیعی گرد‌شگری استان گیلان را د‌ر شش زیرشاخه‌ی زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی، آب‌وهوایی، منابع آب، گیاه‌شناسی، جانورشناسی و مناطق حفاظت‌شد‌ه، د‌ربرمی‌گیرد.

کتاب نگاهی به گیلان ر دوره قاجار به سیر تحولات اجتماعی گیلان در عصر قاجار می‌پردازد. این اثر که با بهره‌مندی از نشریات عصر قاجار و منابع مکتوب متعدد، به نگارش درآمده است در نه بخش عمده تدوین شده است و به وقایع مهمی چون انقلاب مشروطیت و نهضت جنگل، و نیز معرفی نقش و جایگاه دو تن از چهره‌های سیاسی شاخص گیلان؛ میرزاکریم‌خان و سردار محیی رشتی می‌پردازد.

این کتاب همان‌گونه که از نامش پیداست، ادامه‌ی کتاب«تاریخ گیلان؛ از آغاز تا پایان حکومت‌های محلی خان‌سالار» است، که از ورود شاه عباس اول به گیلان آغاز می‌شود و تا پایان انقلاب جنگل و برآمدن سردار سپه پایان می‌گیرد. این دوره‌ای مهم در تاریخ گیلان است که هرچه به پایان خود نزدیک می‌شود براهمیت تاریخ‌سازی آن افزوده می‌گردد. گیلانیان در دوران مشروطیت به کاری بزرگ دست زدند که تاکنون در تاریخ‌نویسی ایرانی، حق مطلب در این‌باره اَدا نشده است. مجاهدین مشروطه‌ی گیلانی، رهبری مبارزه‌ای را به دوش کشیدند که در آن استبداد مطلقه‌ای را که دوباره سر برآورده بود تا مشروطه‌ی ایرانی را در کام خود فروبرد، از اریکه‌ی خود پایین کشید و آزادی و مشروطیت را دوباره به سراسر ایران بازگردادند. سرزمینی که در کمتر از یک دهه بعد، جنبش جنگل را در مبارزه بر ضداشغالگری روسیه‌ی تزاری در جنگ اول جهانی پایه‌گذاری کرد که پس از پنج سال به انقلاب جنگل راه گشود و برای نخستین بار در تاریخ معاصر ایران تجربه‌ای نوین از اتحادها و تخاصم‌های نیروهای جدید پدید آورد.

گوزن و یوسف برای کولی‌گیری به تالاب انزلی می‌روند، ولی درگیر ماجرای عجیبی می‌شوند.

بی‌شک، «همواج» اتفاقی تازه و خجسته در عرصۀ فعالیت‌های فرهنگی و ادبی تالش است که امکان تکرار آن شاید در آینده به آسانی مقدور نباشد؛ برای نخستین بار پژوهشگرانی فرهیخته، از نواحی و گویش‌های مختلف تالش، حول محور همدلی دور هم جمع ‌شدند تا چاره‌ای برای گذار از آشفتگی در تالشی‌نویسی معاصر بیندیشند. «همواج» که اینک به وجهی نیکو به بار نشسته‌است، درحقیقت عصارۀ سلایقِ گروهی از اهالی فرهنگ، زبان و ادب تالش با دیدگاه‌ها و پسندهای گونه‌گون بوده که جریان اصلی و مشترک تالشی‌نویسی در چند دهۀ اخیر را بسامان کرده و آن را از صافیِ سلیقه‌های مشترک و دقائق علمی عبور داده‌اند تا علاوه‌بر ایجاد وحدت رویه، مبتنی بر اصول و قواعد درست نگارش باشد. این رویداد نادر را باید مغتنم شمرد و بر بانیان و اصحاب آن درود فرستاد که برگ زرینی بر تاریخ فرهنگ تالش افزودند.

پیربازار اگرچه امروز به دور از هیاهوی گذشته دهستانی خاموش در اطراف رشت است، اما گذشته‌ای پُرفروغ دارد. این منطقه به مدت چهارصدسال مسیر ارتباطی رشت به اروپا بود. فعالیت گسترده‌ی قایق‌ها و کرجی‌ها یکی از مهمترین مشخصه‌های منطقه‌ای‌ست که در دوره‌ی قاجار مرکز ثقل مناسبات تجاری شمال ایران محسوب می‌شد بیشتر مسافران و کالاهایی که راهی اروپا بودند بایدناگزیر از پیربازار عبور می‌کردند و از طریق مرداب خود را به بندر انزلی مهم‌ترین بندرگاه ایران در دریای کاسپین می‌رساندند و سپس گام در راه اروپا می‌نهادند. این اثر به معرفی تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین می‌پردازد.

استان گیلان به‌دلیل اقلیم خاص و منحصربه‌فرد، یکی از رویشگاه‌های مهم و متنوع گیاهی است. به‌گونه‌ای که حدود بیست درصد فلور کشور در این استان می‌روید و حدود دو هزار گونۀ گیاهی تاکنون در این استان شناسایی شده است. همین سرمایۀ طبیعی سبب‌شده است تا ردپای این گیاهان در سبک زندگی مردم این دیار مشهود باشد. تا جایی که در تنوع غذایی، معماری، اقتصاد، صنعت، پزشکی و... نقشی پررنگ داشته و دارند.

این کتاب مجموعه‌ای است از چشم‌اندازهای بندر زیبای انزلی که با سلیقه خاص ثبت شده و لحظه‌هایی درخشان و وسوسه‌کننده برای تماشا دارد.

درهایی که در این مجموعه می‌بینیم همگی درهایی دلربا و چشم‌نوازند. این درها به‌عنوان آستانه‌ی بیرونیِ خانه به درون آن ارجاع می‌دهند، پس دعوت‌کننده‌اند. به‌همین‌دلیل این‌ها اصلاً «در» نیستند «دروازه»اند، زیرا بر «باز بودن» راجع‌اند. مهمانی بر کلونِ در می‌کوبد و میزبان از داخل ندا در می‌دهد: «بفرمایید در بازه».

با رواج اسلام در سرزمین گیلان و افزایش ارتباط سیاسی و اجتماعی با مناطق دیگر، ابتدا زبان عربی و سپس زبان فارسی راه خود را به سرزمین‌های شمالی ایران باز کرد و مردمان این نواحی به‌دلیل تغییر مذهب و ساختار سیاسی و تحوّل نظام آموزشی، خواه و ناخواه به فراگیری این دو زبان پرداختند. با رواج دیرهنگام زبان فارسی در گیلان، شعر فارسی نیز در این ایلت شمالی بالید و در طول چندین قرن، شاعران بسیاری با ذئقِ سرشار و قریحة عالی خود بر غنای گنجینة سخن پارسی افزودند. کتاب پارسی سرایان گیلان که در سه بخش تدوین شده است؛ در بخش نخست گزارشی از اوضاع تاریخ سیاسیِ جنوب دریای خزر، به‌ویژه گیلان ارائه می‌دهد، در بخش دوم به وضعیّت شعر فارسی در گیلانِ پس از اسلام، نگاهی مختصر دارد و در بخش سوم شرح احوال و آثار و دست‌نوشته‌های موجود از 256 شاعرِ پارسی‌سرای گیلانی را پیشِ روی مخاطب قرار می‌دهد.

تطبیق واژه‌هایی از گویش‌های مختلف زبان‌هایِ تالشی و تاتی: واژه‌های تالشی این مناطق: 1. آستارا 2. عباس‌آباد 3.لَوَندویل 4. میناباد 5. ویزنه 6. کشلی 7. جوکندان 8. اسالم 9. رضوانشهر 10. ماسال 11. ماسوله 12. فومن. (به جز روستای میناَباد که در شرق استان اردبیل در شهرستان نمین در بخش عنبران قرار دارد، بقیه این مناطق در غرب استان گیلان قرار دارند.) واژه‌های تاتی این مناطق: 1. کرینگان (استان آذربایجان شرقی) 2. گلین قیه (استان آذربایجان شرقی) 3. کلور (استان اردبیل) 4. تاکستان (استان قزوین) 5. وَفس (استان مرکزی)

در این کتاب برای نخستین‌بار یادداشت‌های سفر به خطۀ گیلان ادموند ادنوان، خبرنگار ویژه روزنامه دیلی‌نیوز لندن، که در دورۀ قاجار به ایران سفر کرد، بازچاپ شده است. همچنین یادداشت‌های سفر به گیلان چهار تن از روزنامه‌نگاران برجسته دوره پهلوی اول، شامل سعید نفیسی مدیر روزنامة امید، علی اکبر سیاسی از مؤسسین روزنامۀ ایران جوان، سلطان محمد عامری مدیر روزنامه صور و عباس مسعودی مدیر و مؤسس روزنامۀ اطلاعات، در این مجموعه گردآوری و تصحیح شده است.

کتاب موسیقی فولکلوریک گیلان، اثر استاد بی‌بدیل آواها و نواهای بومی گیلان، زنده‌یاد فریدون پوررضا، حاصل سال‌ها جستجو و پژوهش این هنرمند ممتاز در عرصه موسیقی محلی گیلان است که ناگفته‌های بسیاری را در خود گردآورده است.

این کتاب محصول تلاش علی رُکنی دیلمی است که در دهه‌ی پنجاه بر اساس ذوق و سلیقه‌ی خاص خویش، آن را فراهم آورده است. در این مجموعه بخش‌هایی از زندگی مردم سیاهکل و دیلمان به ویژه عکس‌هایی آمیخته با فضای کار، طبیعت، اماکن و ابنیه، آداب و رسوم و... به نمایش گذاشته شده است.