از ویژگی‌های مردمان گیلان‌زمین، که تا حدودی هنوز در گوشه و کنار این سرزمین، جاری و ساری است، زمزمه‌ی ترانه‌های عامیانه و فولکلور به‌وقت کار و زندگی روزمره است. ترانه‌هایی با ساده‌ترین واژگان ممکن که چندان در بند ردیف و قافیه نیست و استوار بر موسیقی دلنشین کلمات، از عشق، عاطفه، سادگی، صمیمیت، اندوه، شادی، آرزو و ده‌ها مفاهیم انسانی دیگر سخن می‌گوید. این کتاب، مجموعه‌ای از اصیل‌ترین ترانه‌های عامیانه‌ی گیلکی با لهجه‌هایی گوناگون است که گوشِ جان مخاطب را می‌نوازد.

زبان گیلکی از گروه شمال غربی خانواده‌ی زبان‌های ایرانی است که در کرانه‌ی جنوبی دریای کاسپین و در استان گیلان رواج دارد. اين زبان صورت مکتوب ندارد. از دهه‌های گذشته تاکنون تلاش‌هایی شده است تا آثار نویسندگان بومی به زبان گیلکی را - که عمدتاً شعر هستند- با استفاده از الفبای عربی (شکلی از آن که در نوشتار زبان فارسی به کار می‌رود) منتشر کنند. ولی این زبانِ نوشتاری چندان رایج نشد. تدریس در مدارس نیز به زبان فارسی است. به همین دلیل و نیز به این دلیل که دوزبانگی در میان گیلک‌ها بسیار گسترش یافته است، زبان گیلکی به‌ویژه در واژگان خود (و تا حدودی در واج‌شناسی) تحت تاثیر زیاد زبان فارسی قرار گرفته است. کتاب زبان گیلکی (تالیف راستارگوییوا و همکاران) جامع‌ترین اثری است که تاکنون در زمینه‌ی زبان گیلکی به نگارش در آمده است. این اثر ارزشمند مشتمل است بر یک مقدمه و پنج فصل که عبارتند از: واج‌شناسی، واژگان، واژه‌سازی، ساختواژه و نحو زبان گيلکي. امید که این تلاش همه‌جانبه گامی باشد برای حفظ و نگاهداری یکی از زبان‌های دیرپای این سرزمین کهن.

ترانه‌ها و تصنیف‌های کتاب اوخان، خاطرۀ جمعی اغلب مردمان گیلک‌زبانِ است. مجموعه‌ای جذاب و دلنشین از سروده‌های گیلکیِ جهانگیر سرتیپ‌پور، هنرمند، پژوهشگر و سیاستمدار پرمایۀ گیلانی که از نوجوانی تا پیرسالی سری پرشور داشت و کارهای نمایان و برجستۀ فراوان کرد. تصنیف‌های این مجموعه اغلب بر روی آهنگ‌های غربی و روزِ اروپا در آن دوران سروده شد و خوانندگان نوگرایی چون فهیمه اکبر، احمد عاشورپور و محمد نوری آن‌ها را خوانده‌اند.

مَثَل‌ها بخشی از تجربۀ سالیان دراز زندگی نیاكان ما هستند. شاید آن‌چه كه اكنون به‌عنوان مَثَل به دست ما رسیده است، شكل‌گیری‌اش سال‌ها و قرن‌ها طول كشیده باشد. مَثَل هرچند ممكن است اول بار از زبان یکی از افراد جامعه جاری شده باشد، اما تا در ذهن و زبان یك قوم جا نگیرد، مَثَل نیست. به همین خاطر در مالكیت هیچ فردی قرار ندارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. این گنجینۀ عظیم را مي‌توان در جای‌جای جهان یافت و هیچ قومی نیست كه ‌امثال ‌خاص خود را نداشته باشد. کتاب بتاشته گَبُن، مَثَل‌ها، اصطلاحات و کنایات گیلکی به گویش مردم کیاشهر است که برای نخستین‌بار منتشر می‌شود.

فرهنگ واژگان گیلکی به همت پژوهشگر فرهیخته محمد بشرا، طی سال‏‌های دور و نزدیک گردآوری شده‌ است. اهمیت این کتاب در توجه آن به فرهنگ عامیانۀ گیلک‌هاست. گردآورنده با چیرگی بر فرهنگ کوچه و بازار، ترانه‌های جشن‌ها، نواهای فروشندگان دوره‌گرد، شوخی‌های کلامی و سرودهای کودکانه، اصطلاحات بازی‌ها و مواردی از این دست را سرواژه کرده یا آن‌ها را برای شاهد آورده‌ است. جز این‌ها توجه به فرهنگ واژگان و اصطلاحات گیاهان دارویی، خوراکی و انواع غذاها چشم‌گیر است. این کتاب مجموعه‏‌ای از واژگان اصیل است که امروزه برخی از آن‌ها از چرخۀ کاربرد خارج شده، و برخی دیگر به احتمال زیاد در آینده به‌دست فراموشی سپرده خواهد شد.

بررسیِ ریشه‌شناسانه‌ی افعال و مصادر زبان گیلکی به شکل عمومی، راهگشای پژوهش‌هایی است که قصد دارند ساختار زبانی و دستوری این زبان را مورد کنکاش قرار دهند. کتاب رویکردی شناختی به نظام جهت‌های دستوری گویش گیلکی از جمله آثاری است که بررسی افعال زبان گیلکی را با وجهی زبان‌شناختی مدنظر قرار داده است. در این کتاب جهت‌های معلوم، مجهول، میانه، معکوس و ضدمجهول با رویکرد شناختی مورد پژوهش قرار گرفته است. از این‌رو اثر مذکور، جزء اولین آثاری خواهد بود که زبان/ گویش گیلکی را مورد بررسی قرار داده است.

دوبیتی‌‏های عامیانه‏‌ی گیلان، پرکاربرد‌ترین قالب شعری است که توسط مرد‌م عاد‌ی و خوانند‌گان محلی مورد استفاد‌ه قرار می‌گیرد. زنان و مرد‌ان هنگام کار د‌ر شالیزار، همین د‌وبیتی‌ها را زمزمه می‌کنند و د‌ر اجرای مقام‌های آوازی و د‌ر ساختار بسیاری از ترانه‌های محلی گیلان، همین د‌وبیتی‌های بومی مورد استفاد‌ه قرار گرفته است. این قالب به‌واسطه‌ د‌ارا بود‌ن وزنِ روان و آسان، د‌ر بین مرد‌م بسیار رایج است. کتاب حاضر، د‌ربرگیرند‌ه‌ی مجموعه‌ای از د‌وبیتی‌های فولکلورِ گیلکی ناحیه‌ی سیاهکل و د‌یلمان گیلان است که توسط یکی از چهره‌های نامد‌ار موسیقی این سرزمین، گرد‌آوری و ثبت شد‌ه است و انتشار آن می‌تواند د‌ر شناخت ارزش‌های فرهنگی و اد‌بی این بخش از گیلان‌زمین، ارزشمند باشد.

فرهنگ گیلکی رانکوه، د‌ر د‌و بخش تد‌وین شد‌ه است. بخش نخست د‌ربرگیرند‌ۀ واژه‌های گیلکی است که با تکیه بر زبان گیلکیِ شرق گرد آمد‌ه‌اند. بخش د‌وم این فرهنگ به گرد‌آوری تعد‌اد قابل‌توجهی از امثال‌وحکم رایج د‌ر آن ناحیه و نکاتی پیرامون فرهنگ عامة مرد‌م، موسیقی و خوراک د‌ر شرق گیلان اختصاص یافته است.

کتاب روبار لُغُزخونی کوششی است برای جمع‌آوری مَثَل‌ها، اصطلاحات، کنایات و باورد‌اشت‌هایی از مرد‌م رود‌بار زیتون د‌ر ضلع جنوبی استان گیلان. د‌ر این مجموعه نخست مَثَل‌ها، اصطلاحات و کنایه‌ها به گویش رود‌باری به‌صورت موضوعی آورد‌ه و به لاتین آوانگاری شد‌ه‌اند تا همگان قاد‌ر به خوانش د‌رست آن‌ها باشند؛ سپس تلاش شد‌ه است تا حد ممکن ترجمه‌ای واژه به‌واژه از د‌اد‌ه‌ها به زبان فارسی ارایه شود. هرجا که لازم بود‌ه، توضیحی د‌ربارۀ کاربرد کنایه‌ها د‌ر گویش رود‌باری ارائه شد‌ه است تا خوانند‌ه د‌ریابد هر مَثَل کجا، چگونه و به چه‌منظور مورد استفاد‌ه قرار می‌گیرد.

کشکا بو باد کورکی پیرانِ پولوکا دونوسه. لوس شده است باد / به دگمه‌ی پیراهن دختر / پیله کرده است.

کتاب موسیقی فولکلوریک گیلان، اثر استاد بی‌بدیل آواها و نواهای بومی گیلان، زنده‌یاد فریدون پوررضا، حاصل سال‌ها جستجو و پژوهش این هنرمند ممتاز در عرصه موسیقی محلی گیلان است که ناگفته‌های بسیاری را در خود گردآورده است.

خانه رو به کوچه و کو باد دسته پنجره می درا باد جه آخر دوسته پنجره

گویش گیلکی یکی از گویش‌های ایرانی نو است که در حاشیه‌ی جنوب غربی دریای خزر در بخش وسیعی از گیلان و بخش‌هایی از مازندران رواج دارد. در تقسیم‌بندی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، گویش گیلکی در شمار شاخه‌ی شمالی زبان‌های گروه غربی جای دارد. به‌درستی مشخص نیست که گویش گیلکی بازمانده کدام یک از زبان‌های ایرانی میانه است؛ با این همه، چنین به نظر می‌رسد که ساخت فعل آن با زبان فارسی میانه همانندهایی دارد. در دفتر حاضر، فعل‌های ساده و پیشوندی رایج در پنج شهر املش، رودسر، سیاهکل، لاهیجان و لنگرود که از نظر جغرافیایی در ناحیه‌ی شرق گیلان واقع شده‌اند، به صورت تطبیقی و نیز از دیدگاه ریشه‌شناختی بررسی شده‌اند.